Poselski projekt ustawy o zasadach planowania i realizacji polityki społecznej

Rozwiązane to ma służyć lepszej integracji prowadzonej polityki społecznej w powiązaniu ze
środkami pochodzącymi ze środków budżetu Unii Europejskiej, zwiększając efektywność i
celowość ich wydatkowania oraz dyscyplinę w realizacji projektowanych celów.
Propozycjom tym służą zmiany w:
ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
ustawie z dnia 27 kwietnia 1997 roku o rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz
zatrudnieniu osób niepełnosprawnych
koordynujące planowanie wydatków Funduszu Pracy i Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych z wydatkami w ramach planów działań.
Rozdział 4 Ocena realizacji polityki społecznej (art. 17 – 23);
Rozdział ten określa zasady, tryb i terminy sprawozdań (roczne i końcowe) instytucji
realizujących strategie oraz sposób podawania sprawozdań do publicznej wiadomości. W
rozdziale tym określa się podstawową zasadę określenia ujednoliconych wskaźników zgodnie
z którymi, ocenia się efekty realizacji działań w zakresie polityki społecznej.
W rozdziale tym wskazuje się zasady oceny realizacji strategii oraz wybranych elementów
strategii. Przewiduje się ocenę wstępną - przed rozpoczęciem realizacji strategii, ocenę w
trakcie realizacji strategii, obejmującej całość lub wybrane jej elementy oraz ocenę pełną,
po zakończeniu strategii i programów.
Przeprowadzana ewaluacja ma uwzględniać kwestie
•
trafności i spójności, czyli zgodność strategii i programów z potrzebami;
•
skuteczność, czyli zgodność rezultatów strategii i programów z ich celami;
•
efektywność, czyli relację nakładów na realizację strategii i programów do ich produktów
i rezultatów.
•
użyteczność i trwałość, czyli wpływ realizacji strategii i programów na potrzeby,
oraz wpływ realizacji strategii i programów na sytuację społeczno-gospodarczą kraju,
województw oraz grup społecznych.
Ocena realizacji strategii obowiązkowo ma być realizowana przez jednostkę zewnętrzną
wyłoniona w trybie ustawy o działalności pożytku lub ustawy o zamówieniach publicznych.
Wyniki ewaluacji są podstawą do proponowania zmian w Strategii Polityki Społecznej i w
strategiach, przez odpowiedniego ministra oraz przez zarząd województwa, zarząd powiatu,
wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Rozdział ten określa także zasady utworzenia i funkcjonowania Krajowego Zespół Polityki
Społecznej, jako zespołu o charakterze doradczym. Zespół składa się z 15 osób zgłoszonych
na okres trzech lat przez stronę rządową, Komitet Nauk o Pracy i Polityce Społecznej Polskiej
Akademii Nauk oraz partnerów społecznych i gospodarczych. Zadaniem zespołu jest ocena
skuteczności i efektywności realizacji Strategii polityki społecznej. Zespół przekazuje
rekomendacje dotyczące realizacji polityki społecznej.
11
Ad.2 zintegrowanie służb społecznych na rzecz aktywizacji zawodowej i społecznej osób
zagrożonych wykluczeniem społecznym;

Istotnym elementem zmian, są reformy instytucjonalne w zakresie pomocy i integracji
społecznej. Reformy instytucjonalne określone w projektowanej ustawie, stanowią działania
o charakterze długofalowym. Do zasadniczych refom zaliczyć należy:
• zmianę funkcjonowania ośrodka pomocy społecznej jako instytucji koordynującej,
finansującej i rozliczającej działania na rzecz integracji społecznej;

• pełne włączenie pomocy społecznej w działania na rzecz aktywnej integracji poprzez
wyodrębnienie Centrum Aktywizacji i Pracy Socjalnej;

• profesjonalizację działań służb socjalnych poprzez standardy realizacji usług oraz
zwiększenie roli pracownika socjalnego realizującego działania w różnych instytucjach,
posiadającego takie same uprawnienia w realizacji zadań publicznych

• budowę partnerstwa w zakresie integracji społecznej ,
• uspołecznienie działań w zakresie integracji społecznej – wspieranie rozwoju sektora
usług społecznych realizowanych przez podmioty ekonomii społecznej;
• nadanie nowej roli strukturom regionalnym – Regionalnemu Ośrodkowi Polityki
Społecznej jako koordynatorowi polityki integracji społecznej w województwie.

Nie ulega wątpliwości, że ośrodki pomocy społecznej powinny ulec przebudowie celem
wzmocnienia pionu zajmującego się pracą socjalną i aktywizacją zawodową. Realizacja tego
celu będzie polegać na zbudowaniu nowoczesnego modelu funkcjonowania ośrodka pomocy
społecznej z określeniem i jasnym wyodrębnieniem zadań w zakresie:
- usług opiekuńczych i pielęgnacyjnych;
- aktywizacji zawodowej i społecznej;
- wypłaty świadczeń społecznych (zasiłki z pomocy społecznej, świadczenia rodzinne,
dodatki itp.).
Nowy model będzie tworzył instytucję łączącą różne zadania polityki społecznej, jednak z
wyraźnym podziałem na poszczególne segmenty. Szczególnie istotny jest ten dział pomocy
społecznej dotyczący aktywizacji zawodowej i społecznej, którego zadaniem będzie
systemowe łączenie możliwości integracji zawodowej i społecznej osób bezrobotnych
zagrożonych wykluczeniem społecznym.
Wyodrębnienie działań aktywizacyjnych w ramach pomocy społecznej
Pierwszym krokiem, zaproponowanym w projekcie ustawy będzie wyodrębnienie w ramach
ośrodka pomocy społecznej Centrum Aktywizacji i Pracy Socjalnej będącego integralną,
lecz merytorycznie wyodrębnioną komórką ośrodka pomocy społecznej. Działanie to służy
jasnemu wyodrębnieniu działań aktywizacyjnych w ramach systemu pomocy społecznej.
Dzięki temu możliwe będzie tworzenie profesjonalnego zespołu realizującego wyłącznie
działania na rzecz pracy socjalnej i aktywnej integracji bez dodatkowych obciążeń
biurokratycznych, co w znacznym stopniu powinno zwiększyć efektywność działań. Dzisiaj

12
bowiem pracownicy socjalni obciążani są różnymi innymi zadaniami uniemożliwiającymi
efektywną pracę z klientem.
Funkcjonowanie Centrum, w części dotyczącej wynagrodzeń pracowników socjalnych
finansowane będzie ze środków budżetu państwa. przy współfinansowaniu ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego.
Projektowana ustawa określa merytoryczny związek pomiędzy powiatowymi urzędami pracy
a ośrodkami pomocy społecznej poprzez określenie następujących mechanizmów stałej ich
współpracy:
W projekcie ustawy o zasadach prowadzenia polityki społecznej wprowadza się zasadę
współpracy publicznych służb zatrudnienia, jednostek organizacyjnych pomocy społecznej,
polegającą na wzajemnym informowaniu się o planowanych kierunkach działań,
współdziałaniu w celu zharmonizowania działań, wzajemnej pomocy w realizacji zadań
ustawowych w granicach i na zasadach określonych w ustawach dla nich właściwych lub w
odrębnych porozumieniach oraz tworzeniu zespołów, złożonych z przedstawicieli
publicznych służb zatrudnienia i jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, w celu
ustalania wspólnych priorytetów, kierunków działań oraz inicjowanie istotnych
przedsięwzięć.
Rozwiązania te powinny doprowadzić do współpracy publicznych służb zatrudnienia oraz
ośrodków pomocy społecznej na zasadzie stałej kooperacji.
Wzmocnienie instytucji polityki społecznej na poziomie regionalnym.
Obowiązujące przepisy wykreowały na poziomie regionalnym wyspecjalizowaną jednostkę –
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej. Przepisy nie regulują jednak szczegółowo
kompetencji tej instytucji, dlatego też w większości województw kompetencje te ograniczają
się do zadań programowych, analitycznych i szkoleniowych. Jednak w nowym okresie
programowania, na poziomie regionalnym pojawi się priorytet skierowany na promowanie
integracji społecznej. Pojawią się również inne działania w zakresie polityki społecznej.
Dlatego też niezbędne jest wzmocnienie instytucji polityki społecznej na poziomie
wojewódzkim, aby istniał ośrodek mogący programować, koordynować i realizować zadania
przemyślanej i zintegrowanej polityki społecznej celem osiągnięcia wskaźników spójności
społecznej w trakcie jej prowadzenia.

Ad. 3 określenie zastawu działań na rzecz aktywnej integracji skoordynowanych z
możliwymi kierunkami wsparcia przez Europejski Fundusz Społeczny

Istotnym elementem reformy jest kompleksowe przebudowanie narzędzi i instrumentów
stosowanych przez pomoc społeczną na rzecz wzmocnienia ich roli aktywizacyjnej .

Narzędzia aktywnej integracji
Podstawowym narzędziem aktywnej integracji pracownika socjalnego jest i będzie nadal
kontrakt socjalny, będący pisemną umową (poprzedzoną wywiadem środowiskowym)
zawartą z osobą ubiegającą się o pomoc, określającą uprawnienia i zobowiązania stron
umowy, w ramach wspólnie podejmowanych działań zmierzających do przezwyciężenia
trudnej sytuacji życiowej osoby lub rodziny.
Osoba, z którą zawarty będzie kontrakt socjalny będąca jednocześnie zarejestrowanym
bezrobotnym, będzie traktowana jak bezrobotny znajdujący się w szczególnej sytuacji na

13
rynku pracy. Objęcie kontraktem socjalnym umożliwi wykorzystanie szeregu dobranych
indywidualnie usług i instrumentów rynku pracy oraz instrumentów aktywnego włączenia.

Nowym narzędziem aktywnej integracji będzie – Program aktywizacji lokalnej,

wzorowany na metodzie Centrum Aktywności Lokalnej, która jest realizowana w wielu
ośrodkach pomocy społecznej. Program ten skierowany będzie do grupy osób w ramach
konkretnego środowiska lokalnego (terytorium: nie większym niż gmina). Program ten
przewiduje:
• aktywizację społeczno-zawodową konkretnej grupy osób w powiązaniu z innymi grupami
funkcjonującymi w danym środowisku lokalnym.
• uruchomienie aktywności społeczno-edukacyjnej w oparciu o partnerstwo lokalne
formalne lub nieformalne: instytucji publicznych (np. ośrodek kultury, biblioteka, ośrodek
sportu i rekreacji, szkoła) lub partnerstwo publiczno – społeczne (instytucji publicznych z
organizacjami pozarządowymi).
Z chwilą uruchomienia partnerstwa, (lokalnego lub publiczno – społecznego) program
aktywizacji lokalnej polega na planowym wykorzystaniu różnorodnych instrumentów
aktywizacji społecznej: od zbadania potencjału danej grupy i społeczności poprzez jej
wzmocnienie, zwiększenie kompetencji i umiejętności społecznych, samoorganizację, aż do
podjęcia grupowego działania na rzecz i przy współpracy społeczności lokalnej (o
charakterze pracy społeczno-użytecznej). Podobnie jak w przypadku kontraktu socjalnego
możliwe jest stosowanie innych, wymienionych wcześniej instrumentów aktywnej integracji
wraz z działaniami o charakterze wspierającym.
Dodatkowo stosowane będą istniejące narzędzia aktywnej integracji adresowane do
określonych grup klientów:
• indywidualne programy wychodzenia z bezdomności, adresowane do bezdomnych;
• indywidualne programy integracyjne, adresowane do uchodźców, a w przypadku
programów współfinansowanych ze środków budżetu UE także do pozostałych
imigrantów;
• indywidualne programy usamodzielnienia, adresowane do dzieci i młodzieży
opuszczającej placówki opiekuńczo –wychowawcze lub rodziny zastępcze.

Instrumenty aktywnej integracji
W ramach realizacji kontraktów socjalnych, indywidualnych programów wychodzenia z
bezdomności, indywidualnych programów integracyjnych, indywidualnych programów
usamodzielnienia oraz programów aktywizacji lokalnej pracownik socjalny oraz
projektodawcy będą mogli stosować zestaw instrumentów o charakterze aktywizacyjnym
mających doprowadzić do przywrócenia osób wykluczonych na rynek pracy oraz
doprowadzić do ich integracji ze społeczeństwem poprzez przywrócenie zdolności lub
możliwości zatrudnienia, uzyskanie wsparcia dochodowego oraz wyeliminowanie przeszkód
napotykanych przez osoby i rodziny w procesie dostępu do praw i usług społecznych, a przez
to wspierających ich powrót do zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
Instrumenty aktywnej integracji: podzielone są na cztery grupy:
1) instrumenty aktywizacji zawodowej, do których można zaliczyć: roboty publiczne, prace
społecznie użyteczne uczestnictwo w zajęciach centrum integracji społecznej lub klubu
integracji społecznej, zatrudnienie w zakładzie aktywności zawodowej, uczestnictwo w

14
warsztatach terapii zajęciowej, szkolenia, staże i staże w celu przygotowania zawodowego w
miejscu pracy, zatrudnienie w ramach spółdzielni socjalnej oraz podjęcie świadczenia jako
wolontariusz w organizacji pozarządowej.
2) instrumenty aktywizacji edukacyjnej, do których można zaliczyć: zajęcia szkolne
związane z uzupełnieniem wykształcenia ogólnego na poziomie podstawowym,
gimnazjalnym lub średnim, zajęcia w ramach kształcenia ustawicznego mające na celu
zyskanie zawodu lub przygotowania zawodowego lub potrzeb wynikających ze specyfiki
niepełnosprawności, a także kwestia wypełnienia obowiązku szkolnego lub zajęć
wyrównawczych dla dziecka, osoby będącej stroną kontraktu lub uczestnikiem programu
aktywizacji lokalnej.
3) instrumenty aktywizacji zdrowotnej, do których zalicza się badania profilaktyczne lub
specjalistyczne w związku z możliwością podjęcia zatrudnienia, terapia psychologiczna dla
rodzin lub osób, program korekcyjno-edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie,
skierowanie wniosku do powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności,
program psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego w przypadku osób
uzależnionych od alkoholu, program terapeutyczny w zakładzie opieki zdrowotnej,
uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, turnusy rehabilitacyjne,
zespoły ćwiczeń fizycznych usprawniających psychoruchowo, rekreacyjnych i sportowych
oraz inne zespoły aktywności społecznej, zgodnie z potrzebami osób niepełnosprawnych a
także badania profilaktyczne i szczepienia ochronne dla dziecka osoby będącej stroną
kontraktu lub uczestnikiem programu.
4) instrumenty aktywizacji społecznej, do których zalicza się: ośrodki dziennego wsparcia,
świetlice i kluby, środowiskowe domy samopomocy lub rodzinne domy pomocy, usługi
wspierające w tym tłumacz osoby głuchoniemej, przewodnik osoby niewidomej, asystent
personalny osoby upośledzonej umysłowo lub osoby na wózku, świadczenia w ramach
wolontariatu, oraz grupy i kluby samopomocowe.
Skuteczność stosowania zestawu instrumentów aktywnej integracji wymaga wzmocnienia roli
pracownika socjalnego wobec innych instytucji usług społecznych w gminie, tak, aby
stosowane instrumenty aktywnej integracji były realizowane w sposób kompleksowy.
Ponieważ jednym z kluczowych problemów, jest zagrożenie wykluczeniem społecznym
dzieci i młodzieży, dlatego za priorytetowe należy uznać uruchomienie na szerszą skalę
rządowo-samorządowego programu tworzenia świetlic socjoterapeutycznych. wietlice te w
istotny sposób wspierają dzieci z rodzin dysfunkcjonalnych, pomagając dzieciom w nauce,
wyrównywaniu zaległości, organizują zajęcia logopedyczne, konsultacje psychologiczne,
wskazują pozytywne wzorce społeczne. W ustawie o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi następuje zdefiniowanie zadań świetlic i klubów młodzieży
oraz systemu ich finansowania m.in. ze środków pochodzących z wpłat określonych w
ustawie o przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz źródeł budżetowych.

Ad. 4 wzmocnienie działań na rzecz rozwoju kapitału ludzkiego poprzez lepszą edukację
i podnoszenie umiejętności.

Działania te zawarte są w:
zmianach ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty ,
zmianach ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy .

15