Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej

3
alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych oraz zagrożeń
takim uzależnieniem. Z tego względu projektowane przepisy tworzą przede
wszystkim podstawy pozyskiwania tych informacji, a tym samym udoskonalą
system orzecznictwa zdrowotnego.
Nie mniej istotną przyczyną opracowania niniejszego projektu jest przyspie-
szenie procesu profesjonalizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
W związku z powyższym zachodzi konieczność przygotowania niezbędnych
ilościowo i jakościowo stanów osobowych. Docelowo służbę wojskową pełnić
będą żołnierze zawodowi oraz żołnierze ochotniczej służby kontraktowej.
Natomiast wszyscy żołnierze nadterminowi z mocy przepisów prawa staną się
żołnierzami służby kontraktowej.
Naturalnym i głównym źródłem naboru, w pierwszym okresie profesjonalizacji,
do ochotniczej służby kontraktowej będą żołnierze nadterminowej zasadniczej
służby wojskowej. W związku z powyższym istnieje potrzeba zwiększenia bazy
naboru kandydatów do ochotniczej służby kontraktowej, w taki sposób, aby
zapewnić niezbędną liczbę kandydatów do tej formy służby.
Dlatego też zachodzi konieczność nowelizacji wybranych przepisów ustawy
z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej
Polskiej.
Stwierdzić należy, że aktualnie możliwość rozpoczęcia pełnienia nadterminowej
zasadniczej służby wojskowej jest zawężona wyłącznie do żołnierzy
zasadniczej służby wojskowej, którzy odbyli ją w pełnym wymiarze. Nic nie stoi
jednak na przeszkodzie, w

aspekcie wymaganych potrzeb Sił Zbrojnych
w zakresie profesjonalizacji, aby z nadterminowej zasadniczej służby wojskowej
uczynić rodzaj służby ogólnodostępnej, z oferty której mogliby korzystać, obok
żołnierzy zasadniczej służby wojskowej, również żołnierze rezerwy.
Szczegółowe propozycje zmian obejmują m.in.:
1) art. 28 – spowoduje uszczegółowienie procedur postępowania przez powia-
towe i wojewódzkie komisje lekarskie oraz usprawni ich współdziałanie
z wojskowymi komendantami uzupełnień;


4
2) art. 29 – nastąpi uszczegółowienie działalności i trybu postępowania
wojskowych komisji lekarskich i ich relacji z wojskowym komendantem
uzupełnień. Zapewnia się w sposób ustawowy, zarówno poborowym, jak
i wojskowym komendantom uzupełnień, podobnie, jak w
przypadku
powiatowych komisji lekarskich, odpowiednie środki odwoławcze od ich
orzeczeń. Ponadto wojskowa komisja lekarska również byłaby informowana
o przypadkach uzależnienia lub zagrożenia uzależnieniem skierowanego do
tej komisji poborowego od alkoholu, środków odurzających, substancji
psychotropowych lub środków zastępczych. W przypadku wojskowych
komisji lekarskich obowiązek informowania o tych uzależnieniach
spoczywałby na wojskowym komendancie uzupełnień.
Propozycje rozszerzenia zakresu podmiotowego tych przepisów o żołnierzy
rezerwy są konsekwencją przyjęcia takich rozwiązań w projektowanym
art. 44a dotyczącym kierowania zarówno poborowych, jak i

żołnierzy
rezerwy do wojskowych pracowni psychologicznych. Natomiast rozsze-
rzenie tego przepisu również na żołnierzy czynnej służby wojskowej wynika
z potrzeby zapewnienia jednolitych rozwiązań prawnych również dla tej
grupy osób;
3) art. 32a – proponowana zmiana ma charakter precyzujący i nie wywoła
skutków finansowych dla budżetu państwa;
4) art. 39 – zgodnie z art. 99 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej do
Senatu może być wybrany obywatel polski mający prawo wybierania, który
najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat. Zatem zniesienie górnej granicy
wieku 28 lat życia podlegania przez poborowych obowiązkowi odbycia
zasadniczej służb wojskowej (art. 1 pkt 14 lit. a ustawy z dnia 29 lipca
2005 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczy-
pospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o służbie zastępczej – Dz. U.
Nr 180, poz. 1496) nie wyklucza teoretycznej możliwości powołania do tej
służby osób, które są senatorami lub prowadzą kampanię wyborczą do
Senatu. Z tego względu propozycja zmiany wprowadza możliwość
udzielania odroczeń zasadniczej służby wojskowej również z tych tytułów;


5
5) art. 44 – dodanie w art. 44 ust. 5 jest konsekwencją unormowania kwestii
przenoszenia do rezerwy poborowych przebywających czasowo za granicą,
jednak obowiązujące przepisy nie uwzględniają takich regulacji w stosunku
do poborowych przebywających za granicą na stałe i powracających do
kraju.

Natomiast proponowany w art. 44 ust. 6 uwzględnia fakt przenoszenia do
rezerwy absolwentów szkół Policji i innych formacji uzbrojonych, jeżeli po
ukończeniu tych szkół w dalszym ciągu pełnią służbę w tych formacjach;
6) dodanie art. 44a – propozycje te w ust. 9 pozwalają na uporządkowanie
struktury, funkcjonowania i działalności wojskowych pracowni psycho-
logicznych, które obecnie nie posiadają w tym zakresie unormowania
prawnego. W stosunku do dotychczasowych propozycji zmian ustawowych,
proponuje się m.in. jednoznacznie umocować kwestie wydawania przez
wojskowe pracownie psychologiczne orzeczeń po badaniach psycho-
logicznych oraz stworzenie prawnej możliwości i procedury odwołania od
nich, które w chwili obecnej jest niemożliwe ze względu na brak struktur
odwoławczych w

systemie wojskowych pracowni psychologicznych
(wszystkie pracownie są równorzędne). Ponadto zasadnym jest, aby
tworzenie, przekształcanie i znoszenie wojskowych pracowni psycho-
logicznych oraz określanie ich siedziby, zasięgu i zakresu działania, jak
również właściwości instancyjnej nastąpiło przepisami powszechnie
obowiązującego prawa.
Wyjaśnić należy, że aktualnie funkcjonujące przy wojewódzkich sztabach
wojskowych wojskowe pracownie psychologiczne zabezpieczają diagno-
zowanie poborowych w procesie ich przeznaczania do służby wojskowej na
określonych stanowiskach i funkcjach. Specyfika służby na określanych
stanowiskach i funkcjach przeznaczonych dla żołnierzy zasadniczej służby
wojskowej wymaga psychologicznych badań diagnostyczno-prognos-
tycznych w stosunku do poborowych przeznaczanych na te stanowiska
i funkcje, określających zdolności psychofizyczne do ich wykonywania oraz
wydania stosownych orzeczeń. Orzekanie o zdolności poborowych na
określonych stanowiskach i funkcjach w procesie ich przeznaczania do


6
służby wojskowej realizowane jest przez 16 wojskowych pracowni psycho-
logicznych i 19 ich placówek. Funkcjonowanie ich jest oparte na
165 etatach, z czego 95 to pracownicy merytoryczni (w tym 82 psycho-
logów) i 70 administracyjni. Aktualnie na badania do wojskowych pracowni
psychologicznych kieruje się poborowych przeznaczonych do obsadzenia
23 tys. specjalistycznych stanowisk wojskowych. W skali roku kalenda-
rzowego stanowi to powołanie na specjalistyczne stanowiska w ramach
zasadniczej służby wojskowej 30,6 tys. poborowych. Jednakże z uwagi na
fakt, że przeciętnie 25-30% badanych kandydatów w wyniku badań
psychologicznych nie uzyskuje pozytywnych orzeczeń na stanowiska
i specjalności kierowane przez wojskowe komendy uzupełnień, na badania
do wojskowych pracowni psychologicznych wojskowe komendy uzupełnień
kierują rocznie ok. 70-80 tys. poborowych.
Wyjaśnić należy również, że wojskowe pracownie psychologiczne są
autonomicznymi organami i nie są właściwe w zakresie orzekania
o zdolności do czynnej służby wojskowej. Są one jednostkami
organizacyjnymi usytuowanymi w

resorcie obrony narodowej (obecnie
funkcjonującymi przy wojewódzkich sztabach wojskowych, ale nie w ramach
ich struktury), posiadającymi status jednostek budżetowych, tworzonych
przez Ministra Obrony Narodowej i finansowanych z budżetu państwa
z części, której jest on dysponentem. Ust. 1 projektowanego art. 44a
określa, że pracownie te są właściwe w zakresie „wydania orzeczenia
psychologicznego w zakresie braku przeciwwskazań w odbywaniu tej
służby na stanowiskach, funkcjach wojskowych lub w rodzajach oraz
wyspecjalizowanych służbach Sił Zbrojnych wymagających szczególnych
predyspozycji”. Zatem powyższe orzeczenia stanowią o stwierdzeniu
możliwości odbywania przez poborowych służby wojskowej na określonych
specyficznych stanowiskach wojskowych, na których wymagana jest
odpowiednia odporność oraz stan emocjonalny i psychiczny. Natomiast
wojskowe komisje lekarskie, niezależnie od orzekania o zdolności do
czynnej służby wojskowej, na potrzeby dokonania przeznaczenia
poborowych, orzekają również o braku przeciwwskazań do służby
w określonym rodzaju Sił Zbrojnych i rodzaju wojsk oraz na stanowiska lub


7
funkcje, na których wymagane są szczególne predyspozycje zdrowotne.
Jednakże w tym przypadku ocenie podlega stan zdrowia fizycznego
i psychicznego, który możliwy jest do określenia przez zastosowanie
konwencjonalnych metod badania lekarskiego. Szczegółowy zakres
kompetencji wojskowych komisji lekarskich oraz wojskowych pracowni
psychologicznych w zakresie oceny braku przeciwwskazań do służby na
określonych stanowiskach wojskowych, określa rozporządzenie Ministra
Obrony Narodowej z dnia 31 marca 2005 r. w sprawie szczegółowych
zasad przeznaczania poborowych do służby wojskowej (Dz. U. Nr 68,
poz. 597, z późn. zm.);
7) art. 45 – proponuje się usprawnić system przeznaczania poborowych do za-
sadniczej służby wojskowej, przyznając wprost ustawowe kompetencje
wojskowym komendantom uzupełnień do kierowania poborowych na
badania psychologiczne do wojskowych pracowni psychologicznych.
Jednocześnie do wydawania opinii w tych sprawach przed powołaniem
poborowego do służby wojskowej zostałyby uprawnione wyłącznie
wojskowe pracownie psychologiczne, co usprawni tryb postępowania oraz
poprawi jakość opinii, ze względu na merytoryczne przygotowanie psy-
chologów wojskowych w obszarze warunków odbywania służby wojskowej;
8) art. 46 – propozycja zmiany wynika z faktu, że odroczenia zasadniczej
służby wojskowej wynikające z konieczności sprawowania opieki nad
członkiem rodziny mogą być wydawane na okres do 12 miesięcy, jednak
decyzje organów gmin o uznaniu konieczności takiej opieki nie określają
czasu sprawowania tej opieki. Ponadto obecnie trzykrotne udzielenie
takiego odroczenia skutkuje przeniesieniem poborowego do rezerwy.
W przypadku jednak wydania takich decyzji np. na okres 1 miesiąca,
faktyczne przeniesienie do rezerwy nastąpiłoby już po trzech miesiącach od
dnia wydania pierwszej decyzji. Z tego względu proponuje się znieść limit
udzielanych odroczeń i zastąpić go łącznym okresem odroczenia z tego
tytułu.
Ponadto dodano w art. 46 ust. 4a normujący okresy, w których poborowy nie
odbywa służby zastępczej, ze wskazaniem, że okresów tych nie wlicza się