Poselski projekt ustawy o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z zakupem odzieży i dodatków odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia dziecięcego

Warszawa, 27 maja 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-33(6)/11

Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zwrocie osobom fizycznym niektórych
wydatków związanych z zakupem odzieży
i dodatków odzieżowych dla niemowląt
oraz obuwia dziecięcego (druk nr 3917) z
uwzględnieniem autopoprawki wniesionej
w dniu 22 marca 2011 r. (druk nr 3917-A).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Finansów do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.


(-)Donald Tusk



Stanowisko Rządu
do poselskiego projektu ustawy o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków
związanych z zakupem odzieży i dodatków odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia
dziecięcego (druk nr 3917), z uwzględnieniem autopoprawki wniesionej w dniu 22 marca
2011 r. (druk nr 3917-A).


Poselski projekt ustawy o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych
z zakupem odzieży i dodatków odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia dziecięcego zmierza
do zrekompensowania planowanego wzrostu stawki podatku VAT na ww. kategorie towarów
z 8 % do 23 %. Wzrost ten wynika z konieczności wykonania wyroku Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 28 października 2010 r. w sprawie C-49/09
Komisja Europejska przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, orzekającego o niezgodności
z prawem Unii Europejskiej stosowania przez Polskę obniżonej stawki podatku VAT
w odniesieniu do tych towarów. Termin wejścia w życie stawki podstawowej VAT
w wysokości 23 % na ww. kategorie towarów przewidziany jest na dzień 1 stycznia 2012 r.,
zgodnie z ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług
oraz ustawy – Prawo o miarach (Dz. U. Nr 64, poz. 332).
Zdaniem projektodawców, projekt ustawy o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków
związanych z zakupem odzieży i dodatków odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia
dziecięcego wychodzi naprzeciw oczekiwaniom społecznym oraz potrzebom rodzin
wychowujących dzieci.
Projektowana regulacja, uwzględniając zmiany zaproponowane autopoprawką, zakłada,
iż zwrot części wydatków poniesionych na zakup odzieży dziecięcej, dodatków odzieżowych
dla niemowląt oraz obuwia dziecięcego (art. 1 ust. 1 projektu) będzie przysługiwał osobom
fizycznym, będącym rodzicami lub opiekunami prawnymi dzieci w wieku od 0 do 13 lat,
które w danym roku rozliczeniowym poniosły wydatki na ww. towary w kwocie nie mniejszej
od kwoty 200 zł brutto, a nie większej iż 3000 zł brutto. W sytuacji, gdy osoba fizyczna jest
rodzicem lub opiekunem prawnym więcej niż jednego dziecka w wieku od 0 do 13 lat, łączna
suma wydatków stanowiących nie może być większa niż iloczyn kwoty 3000 zł i liczby dzieci
będących pod opieką osoby fizycznej wnioskującej o zwrot wydatków.
Zwrot ten dotyczyć ma wydatków poniesionych i udokumentowanych fakturami wystawionymi
od dnia 1 stycznia 2011 r. Dokumentem stanowiącym podstawę obliczenia kwoty zwrotu
części wydatków będzie faktura VAT wystawiona dla danej osoby fizycznej. Przewiduje się, że
kwota zwrotu będzie równa 69,57 % kwoty podatku VAT wynikającej z faktur i podlegać będzie
zaokrągleniu do pełnych złotych.
Projekt zakłada, że zwrot wydatków dokonywany będzie na wniosek osoby fizycznej złożony
w urzędzie skarbowym wraz z kopiami faktur dokumentującymi wydatki. Wniosek ten,
zdaniem projektodawcy, powinien zawierać m.in. imię i nazwisko, numer NIP, numer PESEL
i adres zamieszkania, imię i nazwisko dziecka bądź dzieci, numer PESEL i adres
zamieszkania oraz inne elementy wymienione w art. 5 ust. 4 tego projektu. W przedmiocie
wniosku urząd skarbowy będzie rozstrzygał decyzją wydaną w terminie 2 miesięcy od dnia
złożenia wniosku. Od tej zasady został przewidziany wyjątek w przypadku, w którym
prawidłowość złożonego przez osobę fizyczną wniosku nie będzie budziła wątpliwości.
W takiej sytuacji urząd skarbowy dokona zwrotu kwoty wykazanej we wniosku bez wydania
decyzji.

Zakłada się, że w sprawach nieuregulowanych w ww. projekcie ustawy stosować się będzie
odpowiednio przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U.
z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z poźn. zm.).
Ponadto projekt zawiera zmiany dostosowujące:
1) w ustawie z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U.
z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z poźn. zm.), polegające na dodaniu w art. 21 w ust. 1 pkt
123a;
2) w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr
220, poz. 1447, z późn. zm.), polegające na nadaniu nowego brzmienia art. 82
ust. 1 pkt 7 oraz art. 83 ust. 1 pkt 8.
Koszty wynikające z wprowadzenia przedmiotowego projektu ustawy, w ocenie
projektodawcy, szacuje się na około 20 mln zł. Ostateczna kwota będzie uzależniona od ilości
osób, które skorzystają z możliwości zwrotu.

Proponowany poselski projekt ustawy Rada Ministrów ocenia negatywnie.
Zaproponowane rozwiązanie należy ocenić negatywnie w szczególności z uwagi na
bezpośrednie skutki budżetowe, które wywołuje.
Przede wszystkim należy wskazać, że niezrozumiałe jest dlaczego projektowane
uregulowania miałyby dotyczyć wydatków ponoszonych już od 1 stycznia 2011 r. skoro
przepisy związane ze zmianą stawki podatku VAT na ww. kategorie towarów wchodzą
w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2012 r., co wynika z ww. noweli do ustawy o podatku od
towarów i usług. Określenie tej daty na dzień 1 stycznia 2011 r. należy zatem potraktować
jako niewłaściwe, co świadczy o niedopracowaniu przedstawionego projektu ustawy, przy
czym z uwagi na niewyeliminowanie tego błędu w drodze zgłoszonej w dniu 22 marca
2011 r. autopoprawki (druk nr 3917-A), w uzasadnieniu której wskazano, iż przedłożone
zapisy poprawiają m.in. oczywiste omyłki pisarskie i eliminują drobne niedociągnięcia
techniczne i nie mają wpływu na skutki społeczne, gospodarcze i finansowe pierwotnego
przedłożenia, należałoby założyć, że celem projektodawcy jest właśnie zwrot wydatków
poniesionych jeszcze przed zmianą stawki podatku VAT, tzn. również w odniesieniu do
zakupów objętych preferencyjną stawką VAT w wysokości 8 %.
Poza tym w art. 3 ust. 4 projektu, określono, że kwota zwrotu jest równa 69,57 % kwoty
podatku VAT wynikającej z faktur. Należy zatem zwrócić uwagę, że wskaźnik ten odpowiada
różnicy pomiędzy 23 % a 7 %, a powinien odpowiadać różnicy pomiędzy 23 % a 8 % (tyle
bowiem obecnie wynosi stawka podatku VAT na ww. kategorie towarów). Zatem również ten
parametr nie przedstawia rzeczywistego stanu w dziedzinie, którą projektodawca próbuje
normować.
Wprowadzenie projektowanej ustawy pociągnęłoby za sobą duże skutki budżetowe, których
oszacowanie nie jest możliwe. Wysokość wydatków budżetu państwa na proponowany
system zwrotów jest nieprzewidywalna, gdyż stanowiłaby pochodną liczby osób, które
wystąpiłyby o zwrot oraz wysokości wydatków wynikających z faktur VAT. Przy czym
należy zwrócić uwagę, że w związku z propozycją zawartą w tym projekcie nakładającą
dodatkowe obowiązki na pracowników urzędów skarbowych w zakresie administrowania tą
instytucją należy liczyć się ze znacznym wzrostem kosztów obsługi procesu tego zwrotu
(koszty związane z dodatkowym zatrudnieniem, powołaniem osobnych komórek w urzędach
skarbowych). Takie rozwiązanie byłoby zatem zbyt kosztowne i nieadekwatne do
postulowanego zrekompensowania różnicy wynikającej z planowanego wzrostu stawki
podatku VAT pomiędzy stawką podatku VAT obniżoną a podstawową, którą mają być objęte
ww. kategorie towarów.

2
Całkowicie nie można zatem zgodzić się z wyliczeniem skutków budżetowych, zawartym
w uzasadnieniu do przedstawionego projektu ustawy, zgodnie z którym ubytek budżetowy
szacowany jest jedynie na około 20 mln zł. Projektodawcy nie przedstawili również metody
przyjętej przy szacowaniu tej kwoty. Zaproponowany system generuje duże obciążenia dla
aparatu skarbowego związane m.in. z nakładem pracy urzędników, drukiem materiałów
i procedurą samego zwrotu. Projektodawcy nie wskazali jednak nawet szacunkowo, jakiej
liczby osób fizycznych uprawnionych do złożenia wniosku o zwrot wydatków dotyczyłoby to
uprawnienie. Trudno więc oszacować jak wielu pracowników urzędów skarbowych
musiałoby zająć się realizacją nowego zadania. Biorąc zaś pod uwagę obecne obciążenie
pracą pracowników w tych urzędach, bez dodatkowego zatrudnienia, w przypadku
konieczności wydawania licznych decyzji, niemożliwa byłaby sprawna realizacja nowego
zadania. Koszt wdrożenia tego systemu byłby zatem niewspółmierny do potencjalnych
korzyści.
Projektowana ustawa zakłada, że uprawnionymi do skorzystania z instytucji zwrotu byłyby te
osoby (rodzice, opiekunowie prawni dziecka w wieku od 0 do 13 lat), które w danym roku
rozliczeniowym poniosły łączne wydatki na te zakupy w kwocie nie mniejszej niż 200 zł
brutto, lecz nie większej niż 3000 zł brutto.
Takie rozwiązanie jest kontrowersyjne. W żaden sposób nie różnicuje bowiem sytuacji
majątkowej uprawnionych. Brak kryterium dochodowego oznacza, że wbrew twierdzeniom
zawartym w uzasadnieniu do ww. projektu ustawy nie będzie to instrument wsparcia rodzin
najuboższych. Proponowany system premiuje bowiem osoby zamożniejsze, przeznaczające
na zakup ww. towarów znaczne kwoty i nie stanowi efektywnego wsparcia dla osób gorzej
sytuowanych. Trudno bowiem wyobrazić sobie, że w rodzinach niezamożnych możliwe
byłoby wydatkowanie aż 3000 zł w roku rozliczeniowym np. na obuwie dla jednego dziecka.
Na taki wydatek mogą sobie pozwolić raczej najlepiej sytuowane rodziny. Otrzymywanie
przez te osoby większych kwot zwrotu czyniłoby z tego systemu rozwiązanie
niesprawiedliwe.
Poza tym należy wskazać, że w przeciwieństwie do osób średniozamożnych, najubożsi często
dokonują zakupów ww. towarów na targowiskach i bazarach od podmiotów, które z racji
osiąganych obrotów nie są podatnikami podatku od towarów i usług uprawnionymi do
wystawiania faktur VAT. Podatek VAT, ukryty w kosztach sprzedawcy, takie osoby by
jednak faktycznie płaciły. Zatem najubożsi w znacznie mniejszym stopniu korzystaliby
z proponowanego rozwiązania. Nie ma więc uzasadnienia dla wprowadzania takich
mechanizmów, które sprzyjają pogłębianiu się nierówności społecznych.
Wprowadzone autopoprawką zmiany wskazują na dowolne posługiwanie się przez
projektodawców pojęciami dotyczącymi rodzajów wydatków, które uprawniają
do otrzymania zwrotu. Zauważyć należy, iż tytuł projektu ustawy, z uwzględnieniem
autopoprawki, nie przystaje do dalszych regulacji. W tytule projektu ustawy mowa jest
bowiem o wydatkach związanych z „zakupem odzieży i dodatków odzieżowych dla niemowląt
oraz obuwia dziecięcego”, natomiast w nadanym autopoprawką brzmieniu przepisu art. 1
ust. 1 projektu, którego rolą jest określenie podmiotu i przedmiotu regulacji ustawy, autorzy
proponują zwrot części wydatków poniesionych na „zakup odzieży dziecięcej, dodatków
odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia dziecięcego”. Z kolei, w zmienianym autopoprawką
art. 3 ust. 1 projektu ustawy, zwrot ma obejmować wydatki poniesione na „zakup odzieży
i dodatków odzieżowych dla dzieci oraz obuwia dziecięcego”.
Używanie przez projektodawców niejednolitych pojęć wprowadza zamęt i nie pozwala na
jednoznaczne określenie przedmiotu ustawy. Czy ma nim być zwrot wydatków na zakup
odzieży i dodatków odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia dziecięcego, co sugeruje tytuł
projektu, czy może odzieży dziecięcej, dodatków odzieżowych dla niemowląt oraz obuwia
dziecięcego (art. 1 ust. 1 nadany autopoprawką), bądź zakup odzieży i dodatków odzieżowych
dla dzieci oraz obuwia dziecięcego. Zauważyć należy, iż zakres pojęciowy terminu „dziecko”

3
jest znacznie szerszy, niż „niemowlę”. Stąd też, jeśli autorzy projektu celowo użyli pojęcia
„odzież dziecięca”, to zwrot obejmowałby także wydatki poniesione na odzież dla dzieci,
które wyrosły już z wieku niemowlęcego. Tę niepewność co do intencji projektodawców
potęguje proponowana autopoprawką zmiana dotycząca ograniczenia wieku dzieci (od 0 do
13 lat). W związku bowiem z wyżej przedstawionymi wątpliwościami trudno określić, czy
zwrotem objęte byłyby wydatki na zakup odzieży dla dzieci do lat 13, czy w przypadku
dzieci, które nie są już niemowlętami, zwrot ma dotyczyć wyłącznie wydatków na zakup
obuwia dziecięcego.
W związku z powyższym nie można się również zgodzić z uzasadnieniem autopoprawki o jej
techniczno - legislacyjnym charakterze. Przeciwnie, wbrew twierdzeniom projektodawców,
zmiany proponowane przez autorów autopoprawki mają charakter merytoryczny i nie dość,
że nie eliminują błędów w projekcie ustawy, to w znaczący sposób je mnożą.
Poza tym w sposób całkowicie nieuprawniony rozszerzają możliwość zwracania się o zwrot
w odniesieniu do wydatków, które nie są objęte zmianami w zakresie stawki podatku VAT.
Odzież dla dzieci, w przeciwieństwie do odzieży dla niemowląt, nie korzysta bowiem obecnie
z preferencyjnej stawki podatku w wysokości 8 %.
Dodatkowo wskazać należy, że zaproponowane rozwiązanie wydaje się premiować osoby,
które nie pozostają w związku małżeńskim. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ww. projektu ustawy kwota
zwrotu w przypadku małżonków, dotyczy łącznie ich obojga. Natomiast w przypadku
rodziców np. rozwiedzionych, każde z nich może ubiegać się o zwrot wydatków na dziecko
w maksymalnej wysokości.
Zauważyć również należy, iż na podstawie art. 27f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z późn. zm.) odliczenia
ulgi na dzieci może dokonać podatnik, który w roku podatkowym wobec małoletniego
dziecka:
1) wykonywał władzę rodzicielską;
2) pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
3) sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia
sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Z kolei, definicja wprowadzona autopoprawką poprzez dodanie pkt 7 w art. 2 projektu,
zgodnie z którą przez osobę fizyczną rozumie się osobę będącą rodzicem albo opiekunem
prawnym dziecka lub dzieci w wieku od 0 do 13 lat, nie obejmuje osób sprawujących opiekę
poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej, co w kontekście powyższej regulacji ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych może zostać odebrane przez te osoby jako
niesprawiedliwe.
Ponadto projektowane rozwiązania nie spełniają wymogów takiego konstruowania przepisów,
które mają być optymalne pod względem skutecznego „administrowania” i kontrolowania
systemu ulg (preferencji). Jak wyżej wskazano, brak dostatecznej ilości osób do kontroli
procesu zwrotu kwot wydatkowanych na zakup odzieży i dodatków odzieżowych dla
niemowląt oraz obuwia dziecięcego mógłby spowodować próby wyłudzeń tego zwrotu.
W art. 3 ust. 1 projektu, użyto pojęcia „roku rozliczeniowego”, które jest niezrozumiałe, a nie
zostało zdefiniowane. Jest to niezwykle istotne z uwagi na konieczność obliczenia sumy
wydatków przekraczających w danym okresie 200 zł brutto, a nie większych niż 3000 zł brutto
- warunku niezbędnego do ubiegania się o zwrot. Niejasne określenie okresu, w jakim te
wydatki miałyby zostać poniesione, powoduje brak możliwości zastosowania w praktyce tej
regulacji.
Przedstawiony projekt nie zawiera uregulowań, które eliminowałyby możliwość ubiegania się
o częściowy zwrot wydatków po kilku latach od momentu ich poniesienia. Brak jest też
doprecyzowania momentu poniesienia wydatku. Takie rozwiązania powodują szereg
wątpliwości interpretacyjnych.

4