Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz o prawie pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem takiego postępowania oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

uzupełnień i wykorzystanie szczegółowych instrumentów prawa krajowego – w szcze-
gólności procesowego – przy wdrażaniu rozporządzeń. Sytuacja taka wystąpiła przy
wdrażaniu rozporządzenia w sprawie spółki europejskiej, ale jeszcze częściej w przypadku
rozporządzeń dotyczących procedury cywilnej. Dotyczyło to rozporządzenia (WE)
Parlamentu Europejskiego i Rady nr 805/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie
utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych, rozporządzenia
WE z dnia 12 grudnia 2006 r. nr 1896/2006 ustanawiającego postępowanie w sprawie
europejskiego nakazu zapłaty oraz rozporządzenia WE nr 861/2007 z dnia 11 lipca 2007 r.
ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń. Wdrożenie dwóch
ostatnich do polskiego porządku prawnego nastąpiło w drodze nowelizacji Kodeksu
postępowania cywilnego ustawą z 5 grudnia 2008 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego i innych ustaw (Dz. U. Nr 234, poz. 1571). W powołanej nowelizacji do Kodeksu
wprowadzono przepisy dopełniające regulacje rozporządzeń w zakresie wykonywania
europejskich nakazów zapłaty i orzeczeń wydanych w europejskim postępowaniu w sprawie
drobnych roszczeń.
Jednym z przepisów dopełniających regulację rozporządzenia w sprawie europejskiego
nakazu zapłaty jest art. 50520 K.p.c., który zawiera analogiczną regulację do zakwe-
stionowanych w opinii Krajowej Rady przepisów projektu art. 50527a oraz 11442 K.p.c.
Podobieństwo konstrukcji wynika z faktu, iż we wszystkich tych przepisach chodzi o tę samą
instytucję ponownego zbadania orzeczenia, występującą w każdym z wymienionych
rozporządzeń. W celu wdrożenia tej instytucji nie sposób byłoby znaleźć adekwatnych
procesowych ram prawnych w polskiej procedurze cywilnej i dlatego konieczne okazało się
wprowadzenie odpowiednich regulacji dla wniosku o uchylenie orzeczenia, z odwołaniem się
do przyczyn przewidzianych w odpowiednim rozporządzeniu.
Krajowa Rada Komornicza zgłosiła uwagi o charakterze legislacyjnym. Pierwsza
uwaga dotycząca umiejscowienia treści projektowanego przepisu art. 31a ustawy o prawie
pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich
Unii Europejskiej oraz o prawie pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu przed
wszczęciem takiego postępowania, w projektowanym przepisie art. 11 tej ustawy. Uwaga ta
nie zasługuje na uwzględnienie. Projektowany przepis art. 31a przedmiotowej ustawy określa
zakres stosowania tej ustawy w sprawach alimentacyjnych, w których zastosowanie ma
rozporządzenie nr 4/2009. Przepis ten nie powinien być zamieszczony w przepisach ogólnych
ustawy. Proponowane w projekcie umiejscowienie przepisów dodawanych do powyższej
 
11
ustawy zapewnia przejrzystość zawartych w niej regulacji prawnych. Druga uwaga dotycząca
oznaczenia „Rozdziału 5” wyżej wymienionej ustawy została uwzględniona.
Stowarzyszenie Centrum Praw Ojca i Dziecka zaopiniowało negatywnie projekt
ustawy. W uwagach podniesiono, że proponowana regulacja uniemożliwia merytoryczną
kontrolę wykonywania zagranicznych orzeczeń w sprawach o alimenty, m. in. pozbawiając
dłużnika prawa do przedstawienia swojego stanowiska w sprawie oraz złożenia zażalenia
w
przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. W opinii zakwestionowano także
projektowany art. 115312 Kodeksu postępowania cywilnego wyłączający stosowanie
przepisów art. 1150
–
1152 K.p.c. do orzeczeń, objętych systemem automatycznej
wykonalności na podstawie rozporządzenia nr 4/2009. Odnosząc się krytycznie do
proponowanych rozwiązań podkreślano, że wysokość alimentów orzekanych w krajach Unii
Europejskiej znacząco przekracza dochody polskiego dłużnika alimentacyjnego, co może
spowodować jego nadmierne obciążenie lub w ogóle brak zdolności do świadczenia
alimentów. Uwagi te nie zasługują na uwzględnienie. Do uznawania i stwierdzania
wykonalności obcych orzeczeń alimentacyjnych znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu
postępowania cywilnego w brzmieniu nadanym nowelizacją z dnia 5 grudnia 2008 r. (która
weszła w życie z dniem 1 lipca 2009 r.). Przesłanki odmowy uznania i zarazem odmowy
stwierdzenia wykonalności (por. art. 1150 K.p.c.) zostały wyczerpująco ujęte w art. 1146 § 1
K.p.c. Ponadto w myśl art. 1150 K.p.c. zd. 2 stwierdzenie wykonalności może nastąpić, gdy
orzeczenie jest wykonalne w państwie, z którego pochodzi. Zarówno przed nowelizacją, jak
również po niej przepisy K.p.c. nie przewidywały merytorycznej kontroli obcego orzeczenia
wydanego w sprawach o alimenty. Jest to również standard międzynarodowy, wyrażony
w licznych umowach wiążących Polskę. W skrajnych przypadkach kwestie merytoryczne
mogą jedynie uzasadnić zastosowanie klauzuli porządku publicznego, zgodnie z nowym
ujęciem – przeszkodą respektowania skuteczności zagranicznego orzeczenia jest sprzeczność
uznania, a nie samego orzeczenia, z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego
(art. 1146 § 7 K.p.c.). Nowelizacja z 5 grudnia 2008 r. uprościła procedurę warunkującą
możność prowadzenia egzekucji na podstawie orzeczenia zagranicznego. Obecnie K.p.c.
przewiduje, że stwierdzenie wykonalności orzeczenia zagranicznego następuje przez nadanie
mu klauzuli wykonalności. Oznacza to, że egzekucja na podstawie zagranicznego orzeczenia
będzie mogła zostać wszczęta po przeprowadzeniu jednego (art. 1151 § 1 K.p.c.), a nie – jak
dotychczas – dwóch postępowań. W kontekście omawianej opinii zwrócić też należy uwagę
na przepis art. 11513 K.p.c., który wyklucza możliwość podnoszenia zarzutów co do
przeszkód stwierdzenia wykonalności wynikających z art. 1146 §
1 i § 2 K.p.c.
 
12
w postępowaniu z powództwa przeciwegzekucyjnego przeciwko zagranicznemu orzeczeniu.
Z kolei przepis art. 11533 K.p.c. wyłącza stosowanie przepisów art. 1150 – 1152 K.p.c. do
tych zagranicznych tytułów egzekucyjnych, które zaopatrzono w innym państwie
członkowskim Unii Europejskiej w zaświadczenie Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego,
gdyż przepisy K.p.c. nie znajdują zastosowania, jeżeli przepisy prawa europejskiego
wdrożone do polskiego systemu prawnego przewidują jeszcze dalsze ułatwienia
w
wykonywaniu obcych orzeczeń. Należy zauważyć, że już obecnie do orzeczeń
alimentacyjnych znajduje zastosowanie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady
(WE) nr 805/2004 z 21 kwietnia 2004 r. o
ustanowieniu Europejskiego Tytułu
Egzekucyjnego. Konstrukcja prawna, którą posługuje się rozporządzenie nr 805/2004, polega
na rezygnacji z wymagania stwierdzenia wykonalności w państwie wykonania i zastąpieniu
go wymaganiem pozyskania stosownego zaświadczenia w państwie pochodzenia.
Zakwestionowana w opinii konstrukcja jest więc od dawna stosowana w prawie europejskim,
a ponadto dotyczy także orzeczeń w sprawach alimentacyjnych. Regulacja zawarta
w rozporządzeniu nr 805/2004, podobnie jak w
przypadku rozporządzeń dotyczących
europejskiego postępowania w sprawach drobnych roszczeń i europejskiego nakazu zapłaty,
nie jest regulacją pełną. W kwestiach nieuregulowanych prawem wspólnotowym mają więc
zastosowanie przepisy wewnętrznego prawa procesowego państw członkowskich. Obecnie
zachodzi potrzeba wprowadzenia do polskiego prawa unormowań umożliwiających sprawne
funkcjonowanie rozporządzenia nr 4/2009. W przepisach tego rozporządzenia wprowadzony
został dla orzeczeń wydanych w sprawach alimentacyjnych, pochodzących z państw
członkowskich Unii Europejskiej będących stronami Protokołu o prawie właściwym dla
zobowiązań alimentacyjnych, przyjętego 23 listopada 2007 r., system automatycznej ich
wykonalności w państwie członkowskim, w którym ma zostać wszczęta egzekucja.
Kwestionowana w omawianej opinii propozycja nowelizacji K.p.c. jest zatem tylko

uzupełnieniem postanowień powołanego rozporządzenia. Ponadto podobna konstrukcja już
funkcjonuje w polskim systemie prawnym i może ona znajdować zastosowanie także do
obcych orzeczeń alimentacyjnych. Dodatkowo należy zauważyć, że rozważania co do
wysokości alimentów zasądzanych w Polsce i za granicą powinny się odnosić przede
wszystkim do kwestii prawa właściwego. Zasadnicze znaczenie miała w tym zakresie
dotychczas Konwencja o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych, sporządzona
w Hadze 2 października 1973 r. oraz umowy bilateralne zawarte przez Polskę. Zgodnie
z art. 4 Konwencji, zobowiązania alimentacyjne (wymienione w jej art. 1) podlegają prawu
wewnętrznemu miejsca stałego pobytu wierzyciela, a w razie zmiany miejsca stałego pobytu
 
13
od chwili, w której nastąpiła zmiana. W zakresie alimentów na rzecz dzieci stosuje się więc
prawo właściwe dla miejsca stałego pobytu dziecka. Należy jedynie nadmienić, że Polska
złożyła zastrzeżenie stosownie do art. 15 Konwencji, zgodnie z którym „każde Umawiające
się Państwo może zgłosić zastrzeżenie, że jego organy będą stosowały swoje prawo
wewnętrzne, jeżeli wierzyciel i dłużnik są obywatelami tego państwa i jeżeli dłużnik ma tam
miejsce stałego pobytu”. Zastrzeżenie to nie zmienia zatem właściwości prawa w sytuacjach
transgranicznych.
Pozostałe podmioty, którym w ramach prowadzonych konsultacji społecznych
przekazano projekt do zaopiniowania, nie wniosły do niego uwag ani zastrzeżeń.
Projektowana ustawa została zamieszczona w Biuletynie Informacji Publicznej (na
stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości="http://www.ms.gov.pl/"godnie z przepisami
ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa
(Dz. U. Nr 169, poz. 1414 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 337). aden podmiot nie zgłosił,
w trybie wyżej wymienionej ustawy, zainteresowania udziałem w pracach nad przed-
miotowym projektem.
Opracowanie powyższego projektu ustawy bez uprzedniego przyjęcia przez Radę
Ministrów założeń projektu ustawy, wynika z planu prac Rządu na II półrocze 2010 r. (§ 6
ust. 1a pkt 1 Regulaminu pracy Rady Ministrów).
4.
Skutki społeczno-gospodarcze

4.1. Wpływ na finanse publiczne, w tym na budżet państwa i dochody jednostek
samorządu terytorialnego
Projektowana regulacja nie spowoduje skutków finansowych dla budżetu państwa
oraz dla budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Proponowane zmiany
dotyczą m.
in. przeprowadzania na żądanie organu centralnego wywiadów
alimentacyjnych. Podejmowanie w tym zakresie działań wobec dłużnika
alimentacyjnego jest zleconym gminie zadaniem z zakresu administracji rządowej,
finansowanym w formie dotacji celowej z budżetu państwa. Przeprowadzanie
wywiadów alimentacyjnych na żądanie organu centralnego będzie wykonywane
przez właściwy organ gminy, w ramach przeznaczonych obecnie na ten cel
środków na pokrycie kosztów obsługi realizacji zadania. Natomiast wynikająca
z wejścia w życie projektowanej regulacji zmiana zakresu zadań organu
centralnego polegająca na zlecaniu przeprowadzania wywiadów alimentacyjnych
będzie mogła być realizowana w ramach obecnie dostępnych zasobów kadrowych
Ministerstwa Sprawiedliwości. Z tego względu zmieniono zakres zadań jednego ze
 
14
stanowisk pracy w Ministerstwie Sprawiedliwości, które od 1 października 2010 r.
będzie stanowiskiem do spraw dochodzenia roszczeń alimentacyjnych za granicą
w stosunkach transgranicznych. W ramach tego stanowiska będą mogły być
wykonywane m. in. zadania organu centralnego polegające na zlecaniu przy-
gotowania wywiadów alimentacyjnych.

4.2. Wpływ na rynek pracy
Regulacja nie będzie miała wpływu na rynek pracy.

4.3. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na
funkcjonowanie przedsiębiorstw
Regulacja nie wpłynie na konkurencyjność gospodarki.

4.4. Wpływ na sytuację i rozwój regionalny
Regulacja nie wpłynie na sytuację i rozwój regionalny.

5.
Zgodność z prawem Unii Europejskiej
Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.

60-11-aa
 
15