Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz niektórych innych ustaw

głównym, do których została przyznana jednolita płatność obszarowa (art. 7 ust. 2b pkt 1
zmienianej ustawy).
Ponadto w art. 7 ust. 2d zmienianej ustawy określono zasadę, że powierzchnia upraw,
do której ma zostać przyznana specjalna płatność obszarowa do powierzchni upraw roślin
strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych, nie może być objęta pomocą w ramach
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Wynika to z konieczności zapewnienia przez
państwo członkowskie Unii Europejskiej, że dane działanie jednego beneficjenta nie jest
finansowane wielokrotnie przez wspólnotowe środki finansowe pochodzące z różnych
programów (tzw. podwójne finansowanie). Zasada ta została określona w art. 38 ust. 2
rozporządzenia nr 1120/2009.
W art. 7 ust. 4 pkt 1 zmienianej ustawy, dotyczącym sposobu ustalania wysokości
płatności, proponuje się włączenie specjalnej płatności obszarowej do powierzchni upraw
roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych do skrótu „płatności obszarowe”
obejmującego również pozostałe płatności stosowane w tej formie, tj. jednolitą płatność
obszarową, przejściowe płatności z tytułu owoców miękkich oraz płatności uzupełniające.
Dzięki temu pozostałe dotychczasowe przepisy zmienianej ustawy, dotyczące wsparcia
mieszczącego się pod pojęciem „płatność obszarowa”, obejmą również specjalną płatność
obszarową do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych
bez konieczności odrębnego dostosowywania poszczególnych przepisów zmienianej ustawy.
Rozwiązanie takie jest możliwe, ponieważ projektowane wsparcie będzie miało charakter
płatności powierzchniowej i będzie funkcjonowało na tych samych zasadach co pozostałe
płatności obszarowe dotychczas uregulowane w zmienianej ustawie.

W art. 17 ust. 1 pkt 2 zmienianej ustawy dodaje się lit. e przewidującą ustanowienie
upoważnienia dla ministra właściwego do spraw rolnictwa do określenia, w drodze
rozporządzenia, gatunków roślin, do uprawy których może zostać przyznana specjalna
płatność obszarowa do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych
drobnonasiennych. Względy praktyczne związane z technologią uprawy poszczególnych
gatunków roślin strączkowych oraz motylkowatych drobnonasiennych, a także ograniczone
zasoby finansowe przeznaczone na przedmiotowe wsparcie, powodują konieczność
upoważnienia ministra właściwego do spraw rolnictwa do określenia gatunków roślin, do
których pomoc ta może zostać przyznana. Jednocześnie określenie takiej precyzyjnej listy
zapewni podanie rolnikom pełnej informacji w tym zakresie.

Płatność do krów i owiec będzie realizowana w formie płatności związanych z liczbą
zwierząt aktualnie utrzymywanych przez danego producenta. Należy zaznaczyć, że wsparcie

10
specjalne, które Polska zamierza stosować w stosunku do krów i owiec, wykorzystuje
możliwość dla państw członkowskich zawartą w art. 68 ust. 1 lit. b rozporządzenia
nr
73/2009, który przewiduje możliwość ustanowienia wsparcia ukierunkowanego na
szczególne niedogodności, których doświadczają rolnicy w sektorze mleczarskim, wołowiny
i cielęciny, mięsa baraniego i koziego oraz w sektorze ryżu na obszarach wrażliwych pod
względem gospodarczym lub środowiskowym lub – w tych samych sektorach – z tytułu
wrażliwych gospodarczo rodzajów gospodarki rolnej. Jednocześnie zgodnie z art. 68 ust. 3
akapit pierwszy wyżej wymienionego rozporządzenia, przedmiotowe wsparcie może zostać
przyznane tylko w zakresie, który jest niezbędny, aby stworzyć zachętę do utrzymania
obecnych poziomów produkcji.
Wsparcie to ma zatem charakter regionalny, co wymaga określenia rejonów,
w których pomoc ta może być przyznawana. Jednocześnie w art. 45 rozporządzenia
nr
1120/2009 ustawodawca wspólnotowy doprecyzował ten obowiązek dla państwa
członkowskiego, wskazując kryteria, które powinny być brane pod uwagę przy określaniu
rejonów, w których przyznawane jest wsparcie, tj.: w szczególności strukturę i warunki
produkcji. W Polsce występuje duże regionalne zróżnicowanie pod względem zarówno
struktury rolnictwa, infrastruktury rynkowej, jak i warunków środowiskowych, co przejawia
się także w zróżnicowaniu tendencji zmian pogłowia bydła i owiec w ostatnich latach
i poziomie obsady tych zwierząt. Proponuje się, aby rejony wrażliwe pod względem
gospodarczym lub środowiskowym, w których będzie przyznawane wsparcie specjalne w tej
formie, zostały określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw
rolnictwa (art. 17 ust. 1 pkt 2 lit. d zmienianej ustawy).
Warunki przyznania płatności do krów i owiec określono w art. 7 ust. 2b pkt 2, ust. 2c
oraz 2e zmienianej ustawy.

We wprowadzeniu do wyliczenia w projektowanym art. 7 ust. 2b zmienianej ustawy
ustanawia się taką samą zasadę jak dla specjalnej płatności obszarowej do powierzchni upraw
roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych, tj. że płatność do krów i owiec
przysługuje rolnikowi, który w danym roku spełnia warunki do przyznania jednolitej
płatności obszarowej i złożył wniosek o przyznanie tej płatności.

W art. 7 ust. 2b pkt 2 zmienianej ustawy zawarto przepisy precyzujące, jakie zwierzęta
mogą zostać objęte przedmiotową płatnością, tj. samica gatunku bydło domowe (Bos taurus)
mająca co najmniej 36 miesięcy życia oraz samica gatunku owca domowa (Ovis aries) mająca
co najmniej 18 miesięcy życia. Przyjęty wiek zwierząt spowoduje, że płatnością zostaną
objęte samice w pełni dojrzałe rozpłodowo z reguły po pierwszym cieleniu lub koceniu.

11
Skierowanie wsparcia do samic w wieku rozpłodowym jest podyktowane następującymi
przesłankami:
1) ta kategoria zwierząt decyduje o utrzymaniu produkcji na danym terenie. Zwierzęta
młodsze mogą być bowiem przedmiotem znaczących przemieszczeń, w tym także
międzynarodowych (handel, ubój),
2) stado zwierząt młodszych nie musi odzwierciedlać faktycznego poziomu produkcji
w gospodarstwie i regionie – może być wynikiem krótkoterminowej i nietrwałej reakcji
na wprowadzone niniejszym instrumentem zachęty finansowe,
3) środki finansowe, jakie mogą zostać przeznaczone na przedmiotowe wsparcie, są
ograniczone.

W art. 7 ust. 2b pkt 2 lit. a zmienianej ustawy określono warunki uzyskania płatności
do krów, tj. że płatność ta przysługuje, jeżeli rolnik posiada nie więcej niż 10 krów. Program
jest zatem skierowany do gospodarstw prowadzących chów bydła na niewielką skalę (nie
więcej niż 10 krów). Gospodarstwa te, w szczególności utrzymujące bydło mleczne, znajdują
się w trudnej sytuacji ekonomicznej, a skala prowadzonej w nich produkcji powoduje, że
ewentualne niekorzystne czynniki wpływające na warunki gospodarowania są w ich
przypadku znacznie dotkliwsze niż ma to miejsce w przypadku gospodarstw większych.
Przyjęcie maksymalnej liczby posiadanych zwierząt jest ponadto zgodne z celem tego
wsparcia wyrażonym w art. 68 ust. 3 akapit pierwszy rozporządzenia nr 73/2009, jakim jest
utrzymanie produkcji na niezmienionym poziomie, a nie tworzenie zachęty do jego
zwiększania.

W przypadku owiec proponuje się utworzenie programu skierowanego do
gospodarstw, w których liczba owiec jest równa co najmniej 10 sztukom, co znalazło
odzwierciedlenie w art. 7 ust. 2b pkt 2 lit. b zmienianej ustawy. Przyjęta minimalna liczba
10 owiec, których posiadanie pozwala na uzyskanie płatności, jest zbieżna z warunkiem
obowiązującym w państwach stosujących związane z produkcją płatności do owiec w ramach
systemu płatności jednolitej (SPS). Zgodnie z art. 101 ust. 3 rozporządzenia nr 73/2009,
państwa członkowskie stosujące płatności związane z produkcją owiec określają minimalną
liczbę zwierząt, których powinien dotyczyć wniosek o przyznanie tych płatności, a liczba ta
nie może być mniejsza niż 10.

W art. 7 ust. 2c zmienianej ustawy zawarto zasadę, że płatność do krów i owiec
przysługuje jedynie do tych zwierząt, które znajdują się w rejonie wrażliwym pod względem
gospodarczym lub środowiskowym (określonym, w drodze rozporządzenia, przez ministra
właściwego do spraw rolnictwa). Jednocześnie w przypadku owiec ustalono warunek, że

12
w rejonie objętym programem musi się znajdować co najmniej 10 sztuk tych zwierząt, a więc
minimalna liczba uprawniająca do uzyskania płatności (proponowany art. 7 ust. 2b pkt 2
lit. b). Z uwagi na fakt, że program ten w przypadku krów nie zakłada minimalnej, a jedynie
maksymalną liczbę posiadanych zwierząt, nie ma konieczności ustanawiania analogicznego
warunku (w każdym przypadku płatność zostanie przyznana do zwierząt znajdujących się
w rejonie wrażliwym).
Biorąc pod uwagę bardzo szybkie tempo koncentracji regionalnej chowu bydła,
w szczególności mlecznego, płatności te mogą przyczynić się do bardziej zrównoważonego
regionalnego rozkładu tej produkcji w przyszłości i tym samym do bardziej zrównoważonego
rozwoju rolnictwa w Polsce. Podczas gdy utrzymanie pewnego minimalnego poziomu stada
lub obsady jest warunkiem zrównoważonego pod względem środowiskowym rozwoju
produkcji rolnej w regionach o szybkim spadku pogłowia, zbyt szybka intensyfikacja lub
wzrost obsady zwierząt w innych regionach kraju może być niewskazany pod względem
środowiskowym.

Opisane warunki posiadania zwierząt muszą zostać spełnione na dzień 31 maja danego
roku (art. 7 ust. 2b pkt 2 lit. a i b zmienianej ustawy), co powinno być potwierdzone
odpowiednim wpisem do rejestru zwierząt gospodarskich oznakowanych prowadzonego na
podstawie przepisów o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (część wspólna wyliczenia
w art. 7 ust. 2b pkt 2 zmienianej ustawy). Przyjęta data posiadania zwierząt (dzień 31 maja
danego roku) jest zbieżna z warunkiem posiadania obowiązującym w stosunku do gruntów,
do których jest przyznawana jednolita płatność obszarowa. Rozwiązanie to pozwoli na
ujednolicenie zasad postępowania w przypadkach przekazania lub dziedziczenia
gospodarstwa. Płatności do krów i owiec, tak jak płatności do gruntów rolnych objętych
wnioskiem o ich przyznanie, będą przyznawane przejmującemu – w przypadku przekazania
gospodarstwa przed dniem 31 maja, lub przekazującemu – jeżeli przekazanie nastąpiło po tym
dniu. W celu realizacji tego założenia wprowadza się odpowiednie zmiany w art. 21 ust. 1,
ust. 2 pkt 2, ust. 3 oraz ust. 5a zmienianej ustawy. Podobnie w przypadku dziedziczenia,
w stosunku do płatności do krów i owiec, będą obowiązywać te same zasady co dotychczas
w stosunku do płatności do gruntów. Znajduje to odzwierciedlenie w zmianach
wprowadzanych w art. 22 ust. 1 oraz 6 – 8.
Jednocześnie ustanowienie daty posiadania zwierzęcia na jeden dzień wymaga
ustanowienia przepisów precyzujących sposób postępowania, w przypadku gdy w danym
dniu zwierzęta są przedmiotem współposiadania (nowe brzmienie art. 7 ust. 7 zmienianej
ustawy) oraz w przypadku gdy w tym dniu nastąpiło przeniesienie posiadania zwierzęcia

13
(art. 7 ust. 7a zmienianej ustawy).
W art. 7 ust. 2e zmienianej ustawy wyłączono z płatności do krów i owiec zwierzęta
objęte pomocą z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (tzw. „zakaz podwójnego
finansowania” – tak jak w przypadku specjalnej płatności obszarowej do powierzchni upraw
roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych).

W art. 7 ust. 4 zmienianej ustawy dostosowano przepisy dotyczące sposobu ustalania
wysokości płatności, tak aby obejmowały one również wsparcie specjalne. W art. 17 ust. 1
pkt 1 lit. c zmienianej ustawy zawarto natomiast upoważnienie dla ministra właściwego do
spraw rolnictwa do określenia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów
publicznych stawek wsparcia specjalnego.
Poza
wyżej opisanymi przepisami dotyczącymi płatności do krów i owiec jest
niezbędne dostosowanie treści innych przepisów zmienianej ustawy, w celu objęcia tych
płatności tymi przepisami zmienianej ustawy, które dotychczas obowiązywały w stosunku do
wszystkich płatności objętych ustawą i które będą miały zastosowanie również do wsparcia
specjalnego (specjalnych płatności obszarowych do powierzchni upraw roślin strączkowych
i motylkowatych drobnonasiennych oraz płatności do krów i owiec). W tym celu nadaje się
nowe brzmienie następującym przepisom zmienianej ustawy:
1) art. 1 pkt 1 i pkt 2 lit. a i c dotyczącym zakresu ustawy,
2) art. 3 ust. 2 dotyczącemu zasad obowiązujących w postępowaniu w sprawach
dotyczących płatności,
3) art. 4 ust. 1 ustanawiającemu Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa agencją
płatniczą w rozumieniu przepisów wspólnotowych,
4) art. 5 ust. 1 ustanawiającemu właściwość kierownika biura powiatowego Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w sprawach dotyczących płatności,
5) art. 7 ust. 5 precyzującemu, że każda z płatności za dany rok może zostać przyznana
tylko raz,
6) art. 18 ust. 1, 2 i 5 określającym zasady składania wniosków o przyznanie płatności,
7) art. 19 dotyczącemu decyzji w sprawach przyznania płatności,
8) art. 24b ust. 1, 3 i 6 mającym zastosowanie w przypadku konieczności dokonania
redukcji płatności,
9) art. 24c zawierającemu upoważnienie dla ministra właściwego do spraw rolnictwa do
określenia szczegółowych warunków lub szczegółowego trybu przyznawania lub wypłaty
poszczególnych płatności,

14