Rządowy projekt ustawy o zmianie zakresu obowiązywania Europejskiej Karty Społecznej sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r.

Zmiana zakresu obowiązywania Europejskiej Karty Społecznej w stosunku do Polski,
polegająca na wyłączeniu z tego zakresu art. 8 ust. 4 pkt b Karty, spowoduje, że Polska
przestanie być związana tym postanowieniem umowy międzynarodowej i będzie mogła
uchylić przepisy krajowe zawierające zakaz pracy kobiet pod ziemią we wszelkiego
rodzaju kopalniach. Są one obecnie zgodne z postanowieniami Karty, ale nie są zgodne
z prawem wspólnotowym.
W myśl art. 176 Kodeksu pracy obowiązuje zakaz zatrudniania kobiet przy pracach
szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Wykaz tych prac zawarty jest
w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wykazu prac szczególnie
uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet. Dział V „Prace pod ziemią, poniżej
poziomu gruntu i na wysokości” zakazuje pracy kobiet pod ziemią we wszystkich
kopalniach, z wyjątkiem pracy:
–
na stanowiskach kierowniczych niewymagającej stałego przebywania pod ziemią
i wykonywania pracy fizycznej,
–
w służbie zdrowia,
–
w okresie studiów, w ramach szkolenia zawodowego,
–
wykonywanej dorywczo i niewymagającej pracy fizycznej.
Zakaz pracy kobiet pod ziemią wprowadzony został do prawa polskiego w związku
z art. 2 Konwencji MOP Nr 45 dotyczącej zatrudniania kobiet przy pracach pod ziemią we
wszelkiego rodzaju kopalniach oraz w związku z art. 8 ust. 4 pkt b Europejskiej Karty
Społecznej.
Komisja Europejska 23 marca 2007 r. skierowała do Rzeczypospolitej Polskiej zarzuty
formalne dotyczące transpozycji do prawa krajowego dyrektywy 2002/73/WE
zmieniającej dyrektywę 76/207/EWG w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego
traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu
zawodowego oraz warunków pracy. Komisja zwróciła uwagę na istniejący w prawie
polskim zakaz zatrudniania kobiet w kopalniach pod ziemią który, jej zadaniem, stanowi
przeszkodę w zapewnieniu równouprawnienia płci. Ponieważ na przeszkodzie zmianie
obowiązujących przepisów stało związanie Polski postanowieniami Konwencji MOP
Nr 45 Rząd RP, podzielając zastrzeżenia Komisji Europejskiej, w odpowiedzi z 29 maja
2007 r. na te zarzuty poinformował o podjęciu działań zmierzających do jej
wypowiedzenia. Konwencja została wypowiedziana w 2008 r.

3
Komisja Europejska skierowała 14 maja 2009 r. do Polski uzasadnioną opinię w związku
z dalszym brakiem transpozycji do prawa krajowego dyrektywy 2002/73/WE
zmieniającej dyrektywę 76/207/EWG. Komisja zwróciła uwagę, że generalny zakaz
zatrudniania kobiet przy pracach określonych ogólnie jako „uciążliwe lub szkodliwe” dla
ich zdrowia jest niezgodny z regulacjami wspólnotowymi i stanowi przeszkodę
w zagwarantowaniu równouprawnienia pracowników. Ogólny zakaz wykonywania przez
kobiety prac określonych ogólnie jako „uciążliwe lub szkodliwe” dla ich zdrowia nie
może także zostać uznany za jeden ze środków zapewniających „większą ochronę”
w rozumieniu zmienionego art. 2 ust. 6 dyrektywy 76/207/EWG. Postanowienie to
dopuszcza wyjątek od zasady równego traktowania, tylko gdy uzasadnia to rodzaj
działalności zawodowej lub warunki jej wykonywania, jeżeli cecha taka jest
determinującym wymogiem zawodowym, cel, do osiągnięcia którego zmierza się jest
zgodny z prawem, a wymóg jest proporcjonalny. Zupełne wykluczenie kobiet
z

zajmowania niektórych stanowisk z powodu ogólnego zagrożenia dla zdrowia
(zagrożenie nie jest specyficzne dla kobiet) nie mieści się w granicach dozwolonych
różnic w traktowaniu. Argument za ogólnym zakazem wykonywania przez kobiety
pewnych prac wyłącznie z uwagi na potencjalne macierzyństwo nie jest dostatecznie
uzasadniony, również z naukowego punktu widzenia.
W odpowiedzi z 10 lipca 2009 r. na uzasadnioną opinię Rząd RP wskazał, że ograniczenia
w zatrudnianiu odnoszą się, co do zasady, do kobiet w ciąży i karmiących piersią,
a przesłanką wprowadzenia ograniczenia stosowanego do wszystkich kobiet były
odmienności budowy organizmu kobiet i mężczyzn (mniejsza masa i siła mięśniowa oraz
wydolność fizyczna kobiet ). Rząd RP poinformował, że podjęte zostały działania mające
na celu zmianę regulacji prawnych dotyczących zatrudniania kobiet przy pracach
uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia, w szczególności Kodeksu pracy. Ponadto
wypowiedziana została Konwencja MOP Nr 45 (w stosunku do Polski utraciła moc
29 maja 2009 r.), pilnie wszczęta zostanie procedura wypowiedzenia art. 8 ust. 4
Europejskiej Karty Społecznej, stanowiącego przeszkodę w usunięciu z polskiego prawa
zakazu stałej, fizycznej pracy kobiet pod ziemią w kopalniach.
Spośród państw członkowskich UE pierwotnie związanych postanowieniami art. 8 ust. 4
pkt b (Austria, Czechy, Grecja, Łotwa, Hiszpania, Wielka Brytania) wypowiedziały go już
Czechy (2008), Hiszpania (1991), Wielka Brytania (1990).


4
III. Różnice między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym
Akty prawne regulujące zagadnienia, których dotyczy art. 8 ust. 4 pkt b Karty:
–
ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94,
z późn. zm.),
–
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac
szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114,
poz. 545 oraz z 2002 r. Nr 127, poz. 1092),
–
dyrektywa Rady 76/207/EWG z dnia 9 lutego 1976 r. w sprawie wprowadzenia
w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do
zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy (Dz. Urz. UE
L 39 z 14.02.1976, str. 40; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1,
str. 187) zmieniona dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/73/WE z dnia
23 września 2002 r. (Dz. Urz. WE L 269 z 5.10.2002, str. 15; Dz. Urz. UE Polskie
wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 4, str. 255),
–
Konwencja MOP Nr 176 dotycząca bezpieczeństwa i zdrowia w kopalniach, przyjęta
w Genewie w dniu 22 czerwca 1995 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 117, poz. 1105).
Dnia 5 lipca 2009 r. przyjęta została dyrektywa 2006/54/WE w sprawie wprowadzenia
w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie
zatrudnienia i pracy (Dz. Urz. UE L 204 z 26.07.2006, str. 23), która uchyliła z dniem
15 sierpnia 2009 r. dyrektywę Rady 76/207/EWG w sprawie wprowadzenia w życie
zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia,
kształcenia i
awansu zawodowego oraz warunków pracy. Wprowadzenie nowej
dyrektywy nie powoduje zmiany oceny zgodności prawa polskiego z prawem Unii
Europejskiej.
Przygotowany został projekt zmiany art. 176 Kodeksu pracy w celu wyraźnego
określenia, że przepis ten dotyczy tylko kobiet w ciąży i karmiących dziecko piersią. Na
podstawie przewidzianego w tym artykule upoważnienia dla Rady Ministrów
przygotowano projekt rozporządzenia określającego wykaz prac uciążliwych,
niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, które nie mogą być wykonywane
w szczególności przez kobiety w ciąży i karmiące dziecko piersią. W projekcie nie
uwzględniono prac w kopalniach pod ziemią jako prac wzbronionych wszystkim
kobietom. Projekt nowelizacji Kodeksu pracy oraz projekt rozporządzenia w sprawie
wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet – w wersji

5
po uzgodnieniach wewnętrznych w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej – stanowią
załączniki do uzasadnienia przedkładanego Radzie Ministrów do akceptacji.

IV. Skutki zmiany zakresu obowiązywania Europejskiej Karty Społecznej
1. Skutki polityczne: Wyłączenie z zakresu obowiązywania w stosunku do Polski art. 8
ust. 4 pkt b Karty i zmiana ustawodawstwa krajowego dotyczącego zakazu pracy
kobiet pod ziemią zamknie Komisji Europejskiej możliwość wniesienia skargi na
Rząd polski na podstawie art. 226 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską
z powodu niezgodności tych przepisów z przepisami wspólnotowymi.
Dzięki wyłączeniu z zakresu obowiązywania art. 8 ust. 4 pkt b Karty Polska uniknie
zarzutów naruszenia postanowień Karty ze strony organów kontrolnych Rady Europy.
2. Skutki prawne: Po uprawomocnieniu się wyłączenia z zakresu obowiązywania
w stosunku do Polski art. 8 ust. 4 pkt b Karty przeprowadzona zostanie zmiana
przepisów krajowych w celu usunięcia niezgodności z postanowieniami dyrektywy
76/207/EWG zmienionej dyrektywą 2002/73/WE.
Wyłączenie z zakresu obowiązywania w stosunku do Polski art. 8 ust. 4 pkt b Karty
nie rozszerzy ani nie ograniczy praw i wolności zawartych w Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483,
z późn. zm.).
Wyłączenie z zakresu obowiązywania art. 8 ust. 4 pkt b Karty nie spowoduje
naruszenia określonej w art. 20 ust. 1 Karty minimalnej liczby artykułów lub
numerowanych ustępów wymaganej do ratyfikacji Karty.
3. Skutki społeczne, gospodarcze i finansowe: Wyłączenie z zakresu obowiązywania
w stosunku do Polski art. 8 ust. 4 pkt b Karty nie spowoduje skutków gospodarczych
i skutków dla rynku pracy. Nie spowoduje to także zwiększenia wydatków lub
zmniejszenia dochodów podmiotów sektora finansów publicznych, w stosunku do
wielkości wynikających z obowiązujących przepisów. Pozytywnym skutkiem
społecznym będzie zniesienie przepisów, które przewidują odmienne traktowanie
kobiet i mężczyzn w zakresie zatrudnienia.
Z uwagi na postęp techniczny i wdrażaną automatyzację procesów wydobywczych
prace w podziemnych częściach zakładów górniczych mogą, co do zasady, być
wykonywane przez kobiety.

6

V. Tryb zmiany zakresu obowiązywania Europejskiej Karty Społecznej
W myśl art. 241 ust. 1 Konstytucji RP umowy międzynarodowe ratyfikowane przez
Rzeczpospolitą Polską na podstawie obowiązujących w czasie ich ratyfikacji przepisów,
ogłoszone w Dzienniku Ustaw i z których treści wynika, że dotyczą kategorii spraw
wymienionych w artykule 89 ust. 1 Konstytucji RP, uznaje się za umowy ratyfikowane za
uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.
Europejska Karta Społeczna dotyczy wolności i praw obywatelskich określonych
w Konstytucji RP oraz odnosi się do spraw uregulowanych w ustawach. Właściwym
trybem wyłączenia z zakresu obowiązywania w stosunku do Polski art. 8 ust. 4 pkt b
Europejskiej Karty Społecznej jest więc tryb wynikający z art. 23 ustawy z dnia
14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz. U. Nr 39, poz. 443 oraz
z 2002 r. Nr 216, poz. 1824), czyli przedłożenie Prezydentowi RP wniosku o zmianę
zakresu obowiązywania Europejskiej Karty Społecznej poprzez wyłączenie z zakresu
obowiązywania w stosunku do Polski art. 8 ust. 4 pkt b Karty, po uzyskaniu zgody
wyrażonej w ustawie.

VI. Zmianę zakresu obowiązywania Europejskiej Karty Społecznej poprzez wyłączenie z tego
zakresu art. 8 ust. 4 pkt b Europejskiej Karty Społecznej należy uznać za uzasadnioną
i w związku z tym wnioskuje się – na podstawie art. 23 ustawy o umowach
międzynarodowych oraz zgodnie z art. 89 ust. 1 pkt 2 i 5 Konstytucji RP – o podjęcie
stosownych kroków w celu zmiany zakresu obowiązywania Europejskiej Karty
Społecznej w terminie wskazanym w art. 37 Karty i sprecyzowanym w punkcie I
niniejszego uzasadnienia.


Załączniki:
1. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy, wraz z uzasadnieniem
2. Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wykazu prac uciążliwych,
niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, wraz z uzasadnieniem

01/21rch

7