Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów

2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstw określonego w ust.1 lub 2
stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności od lat 5 .

Art. 45. Kto prowadzi działalność przewidzianą przepisami ustawy dla banku tkanek i
komórek lub ośrodka medycznie wspomaganej prokreacji, bez wymaganego
pozwolenia lub wbrew warunkom określonym z pozwoleniu, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Art. 46. 1. Kto bez wymaganego pozwolenia pobiera komórkę, tkankę lub narząd w
celu ich przeszczepienia albo je przeszczepia, podlega grzywnie, karze ograniczenia
wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

„Art.46c.1. Kto stosuje procedurę medycznie wspomaganej prokreacji związaną z
pozaustrojowym tworzeniem i stosowaniem zarodków, wbrew przepisom ustawy,
podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Tej samej karze podlega kto przeprowadza testowanie zarodków (badanie
preimplantacyjne) w celu dokonania wyboru płci przyszłego dziecka, chyba że wybór
taki pozwala uniknąć ciężkiej choroby dziedzicznej związanej z płcią dziecka.

Art. 46d. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, pośredniczy w
zawieraniu umów o tzw. macierzyństwo zastępcze (surogacyjne), podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 46e. Kto, wbrew woli dawców, niszczy zarodki zdolne do prawidłowego rozwoju,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 46f. 1. Kto tworzy zarodek z ludzkich komórek rozrodczych dla celów
badawczych, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. Tej samej karze podlega kto dokonuje ingerencji w genom ludzki powodując jego
dziedziczne zmiany.

Art. 46g. Kto stosuje procedurę klonowania w celu doprowadzenia do urodzenia
genetycznej kopii człowieka, podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.”


35

Art. 46h. Kto tworzy zarodek z ludzkiej i zwierzęcej komórki rozrodczej albo z
połączenia co najmniej dwóch zarodków ludzkich lub zwierzęcych, podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.”

Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.



36

UZASADNIENIE

1. Celem przedstawionego projektu nowelizacji ustawy o zmianie ustawy o pobieraniu,
przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów jest:
1) uregulowanie problematyki medycznie wspomaganej prokreacji w zakresie
dawstwa, pobierania, przetwarzania, testowania, przechowywania i dystrybucji
komórek rozrodczych oraz zarodków przeznaczonych do zastosowania w
procedurze medycznie wspomaganej prokreacji oraz stosowania procedur
medycznie wspomaganej prokreacji,
2) dostosowanie polskiego ustawodawstwa dotyczącego pobierania, przechowywania
i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów oraz postępowania z komórkami
rozrodczymi i zarodkami w celu medycznie wspomaganej prokreacji w zakresie
odnoszącym się do komórek rozrodczych i zarodków do wymagań dyrektyw
Komisji: 2006/17/WE z dnia 8 lutego 2006 r. i 2006/86/WE z dnia 24 października
2006 r. wykonujących dyrektywę 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 31 marca 2004 r. w sprawie ustalenia norm jakości i bezpiecznego
oddawania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwowania,
przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich (Dz. Urz. WE L 102 z
7.04.2004).
Projekt został przygotowany przez Społeczny Zespół ds. Przygotowania Obywatelskiego
Projektu Ustawy w sprawie Zapłodnienia In Vitro. Biorąc pod uwagę skład osobowy
Społecznego Zespołu3, projekt ma charakter społeczno-ekspercki w tym sensie, że przy jego
realizacji uwzględnione zostały różne pespektywy poznawcze i aspekty zagadnienia.
Punktem wyjścia do przygotowania projektu ustawy były założenia przygotowane przez
profesorów – członków Społecznego Zespołu, którzy reprezentowali zdanie mniejszości w
ramach prac Zespołu do Spraw Konwencji o ochronie praw człowieka i godności istoty

3 3 Zespół ukonstytuował się w następującym składzie: Dr Marek Balicki – poseł bezpartyjny, Prof. dr hab. Ewa
Bartnik – genetyk, Prof. dr hab. Jacek Hołówka – etyk, Prof. dr hab. Leszek Kubicki – prawnik, Prof. dr hab.
Mirosław Nesterowicz – prawnik, Izabela Jaruga Nowacka – posłanka bezpartyjna, Wanda Nowicka – Federacja
na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Dr hab. Stanisław Obirek – antropolog kultury, Joanna Różyńska –
prawnik, socjolog, bioetyk, Prof. dr hab. Piotr P. Stępień – genetyk, Prof. dr hab. Zbigniew Szawarski – etyk,
Barbara Szczerba – Stowarzyszenie na Rzecz Leczenia Niepłodności i Wspierania Adopcji „Nasz Bocian”, Prof.
dr hab. Jacek Zaremba – genetyk, Prof. dr hab. Eleonora Zielińska – prawnik.
Przy przygotowaniu projektu współpracowała ponadto dr Atina Krajewska- ekspertka prawa międzynarodowego
i praw człowieka, a także lekarze udzielający świadczeń zdrowotnych w dziedziny wspomaganej medycznie
prokreacji.



37

ludzkiej w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny: Konwencji o prawach człowieka i
biomedycynie, powołanego Zarządzeniem nr 38 Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 kwietnia
2008 r., działającego w okresie od kwietnia do października 2008 roku. W związku z tym
projekt opiera się, w szczególności, na następujących założeniach.
Prawidłowe funkcjonowanie procedur medycznie wspomaganej prokreacji wymaga przyjęcia
odpowiednich regulacji i wprowadzenia funkcjonalnych rozwiązań instytucjonalnych.
Przyjęte rozwiązania ustawowe nie mogą pogorszyć dostępu do uznanych i powszechnie
stosowanych metod wspomaganej medycznie prokreacji.
Regulacje prawne powinny zapewniać wysoki poziom medyczny, bezpieczeństwo zdrowotne
i efektywność stosowanych zabiegów medycznie wspomaganej prokreacji. Zapłodnienie
pozaustrojowe, tzw. „in vitro”, jest jedną z uznanych metod leczenia niezamierzonej
bezdzietności mającą zastosowane w razie braku powodzenia leczenia konwencjonalnego lub
też jako metoda „z wyboru” dla eliminacji specyficznych problemów będących przyczyną
niepłodności.
Regulacje prawne powinny więc gwarantować każdemu możliwość korzystania z aktualnych
osiągnięć wiedzy medycznej. Nie wolno arbitralnie ograniczać prawa jednostki do
korzystania z najwyższego osiągalnego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego
(gwarantowanego m.in. przez art. 12 Paktu Praw Ekonomicznych, Społecznych i
Kulturalnych) oraz konstytucyjnego prawa do decydowania o swoim życiu osobistym,
również w zakresie zdrowia i samostanowienia w dziedzinie reprodukcji. Skuteczne
stosowanie metody „in vitro” przy aktualnym poziomie wiedzy i techniki medycznej wymaga
procedury tworzenia nadliczbowych zarodków oraz ich zamrażania. Procedura ta zwiększa
szansę na powodzenie leczenia niezamierzonej bezdzietności w takim stopniu, że stosowanie
metody „in vitro” staje się akceptowaną metodą leczenia i może być finansowane ze środków
publicznych. Jest to rozwiązanie obecnie optymalne, ponieważ jego zastosowanie ogranicza
liczbę cykli leczniczych, którym musi być poddana kobieta w trakcie terapii niepłodności, a w
części przypadków zmniejsza lub eliminuje ryzyko poważnych powikłań zdrowotnych dla
matki. Na dzisiejszym etapie rozwoju wiedzy i techniki medycznej nie ma jeszcze
powszechnie stosowanych metod alternatywnych o porównywalnej efektywności.
wiadczenia zdrowotne z zastosowaniem procedur wspomaganej medycznie prokreacji
powinny być udzielane wyłącznie przez lekarzy posiadających odpowiednie kwalifikacje oraz
przez zakłady opieki zdrowotnej, które uzyskały pozwolenie ministra właściwego do spraw

38

zdrowia, na zasadach analogicznych, jak w przypadku przeszczepiania wszystkich komórek,
tkanek i narządów. Powinny zostać ponadto stworzone instytucjonalne warunki do kontroli
przestrzegania obowiązujących standardów oraz norm jakości i bezpieczeństwa.
Z uwagi na bliskość przedmiotu unormowań oraz ich kompleksowy charakter projektowana
regulacja prawna powinna stanowić część ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu,
przechowywaniu i przeszczepianiu komórek tkanek i narządów ( zwanej dalej ustawą z 2005
r.). Projekt uwzględnia niektóre zmiany tej ustawy zaproponowane w projekcie nowelizacji z
dnia 29 grudnia 2008 r. zawartej w druku sejmowym nr 1657.

Implementacja przepisów dotyczących pobierania, przechowywania i przeszczepiania
komórek rozrodczych i zarodków jest niezbędna ze względu na obowiązek wdrożenia prawa
wspólnotowego, jaki Polska przyjęła wraz ze wstąpieniem do struktur unijnych. Opóźnienie
we wdrożeniu dyrektyw PE i Rady 2006/17/WE oraz 2006/86/WE wykonujących dyrektywę
PE i Rady 2004/23/WE, w jakim obecnie znajduje się Polska (termin do wdrożenia
dyrektywy 20004/23/WE upłynął 7 kwietnia 2006 r.), stanowi zgodnie z przepisami art. 226
TWE podstawę do wniesienia przez Komisję Europejską skargi do Trybunału
Sprawiedliwości na naruszenie prawa wspólnotowego poprzesz niewykonanie wynikających
z niego zobowiązań. Niniejsza nowelizacja ustawy jest zatem konieczna, by uniknąć
negatywnych skutków wynikających z opóźnienia we wdrażaniu dyrektyw, w tym także kar
pieniężnych.
W prawie wspólnotowym problematyka norm jakości i bezpieczeństwa w obchodzeniu się z
materiałem biologicznym pochodzenia ludzkiego jest traktowana wspólnie w odniesieniu do
wszystkich komórek i tkanek, włączając w to komórki rozrodcze oraz komórki i tkanki
płodowe (por. pkt.7. preambuły do dyrektywy 2004/23/WE). Z tego względu, wyłączenie tej
problematyki z ustawy z 2005 r. oraz z projektu nowelizacji tej ustawy z dnia 29 grudnia
2008 r. mających na celu implementację w/w dyrektyw, było nieuzasadnione. Projekt zmierza
do zmiany tego stanu rzeczy.

2. Proponowane w projekcie zmiany polegają w szczególności na:
1) uzupełnieniu słowniczka poprzez dodanie lub zmianę definicji w m.in. takich określeń
jak: „bank tkanek i komórek”, „bezpośrednie użycie”, „biorczyni”, „dawca zarodków”,
„dawstwo partnerskie”, „komórka rozrodcza”, „ośrodek medycznie wspomaganej

39