Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Warszawa, 26 lutego 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-200(4)/10

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
senackiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz
ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych (druk nr 2584).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Pracy i
Polityki Społecznej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk
Stanowisko Rządu
wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy
oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (druk nr 2584)



Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych, zawarty w druku nr 2584, stanowi wykonanie obowiązku
dostosowania przepisów prawa pracy do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca
2009 r. (sygn. akt K 28/08), stwierdzającego niezgodność art. 103 Kodeksu pracy z art. 92
ust. 1 Konstytucji RP, ze względu na brak wytycznych dotyczących treści aktu
wykonawczego. Z mocy powołanego wyroku art. 103 Kodeksu pracy, a także wydane na jego
podstawie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia
kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych – stracą moc z dniem 10
kwietnia 2010 r.


Projektowana ustawa zakłada uregulowanie problematyki podnoszenia kwalifikacji
zawodowych przez pracowników w Kodeksie pracy, bez konieczności wydania w tej sprawie
aktu wykonawczego.


Projektowana nowelizacja Kodeksu pracy przewiduje zwłaszcza:

1. Przyznanie pracownikom podnoszącym kwalifikacje zawodowe prawa do urlopu
szkoleniowego i zwolnienia z całości lub części dnia pracy na czas niezbędny, by
punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania (art. 1031
Kodeksu pracy).

Uprawnienia te przysługiwałyby pracownikowi, bez względu na to, czy podnosi
kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy, czy też za jego zgodą.

Za czas urlopu szkoleniowego i zwolnienia z całości lub części dnia pracy pracownik
zachowywałby prawo do wynagrodzenia.

2. Określenie wymiaru urlopu szkoleniowego i wskazanie celu, na jaki taki urlop ma
przysługiwać (art. 1032 Kodeksu pracy).

Urlop szkoleniowy, co do zasady, miałby przysługiwać na przystąpienie do
egzaminów kończących podnoszenie kwalifikacji zawodowych i jego wymiar
wynosiłby 6 dni. Natomiast w ostatnim roku studiów urlop szkoleniowy
przysługiwałby na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i
przystąpienie do egzaminu dyplomowego; jego wymiar wynosiłby 10 dni.

Projekt precyzuje także zasady udzielania urlopu szkoleniowego. Urlop byłby
udzielany w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go
rozkładem czasu pracy.

3. Uprawnienie pracodawcy do przyznania pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje
zawodowe dodatkowych świadczeń z tego tytułu (art. 1033 Kodeksu pracy).

Jako przykłady takich świadczeń projekt wymienia pokrycie opłat za kształcenie oraz
kosztów przejazdu i podręczników.

4. Obowiązek zawierania umowy z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe
(art. 1034 Kodeksu pracy).

Taka umowa miałaby określać wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku pracy,
związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych przez pracownika. Strony
stosunku pracy miałyby zatem swobodę w kształtowaniu jej treści, przy czym żadne
z postanowień umowy nie mogłoby zawierać rozwiązań mniej korzystnych dla
pracownika, niż wynikające z projektowanych przepisów.

5. Zasady dotyczące zwrotu przez pracownika kosztów podnoszenia kwalifikacji
zawodowych poniesionych na ten cel przez pracodawcę (art. 1035 Kodeksu pracy).

Projektowane zmiany określają sytuacje, w jakich pracownik będzie zobowiązany do
zwrotu takich kosztów. Chodzi tu o:
a. nieuzasadnione niepodjęcie lub przerwanie podnoszenia kwalifikacji
zawodowych albo
b. rozwiązanie stosunku pracy przez pracownika za wypowiedzeniem lub przez
pracodawcę bez wypowiedzenia z winy pracownika – w trakcie podnoszenia
kwalifikacji zawodowych lub po ich ukończeniu, w okresie przewidzianym w
umowie, nie dłuższym jednak niż 3 lata.
Wysokość kwoty zwracanej przez pracownika ma, zgodnie z projektem, pozostawać
w proporcji do czasu pracy pracownika w okresie, gdy miał podnosić kwalifikacje
zawodowe lub w okresie przeznaczonym na „odpracowanie” kosztów podnoszenia
kwalifikacji, poniesionych przez pracodawcę.

Wskazuje się także przypadki uzasadniające zwolnienie pracownika z obowiązku
zwrotu kosztów, wymieniając np. przeprowadzenie się pracownika do innej
miejscowości, w związku ze zmianą miejsca zatrudnienia małżonka.


Natomiast projektowana nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych (art. 2 projektu) przewiduje wprowadzenie zmiany w przepisach art. 21 tej ustawy,
dotyczących zwolnień od podatku. Zmiana ta ma charakter dostosowawczy i koresponduje z
głównym celem projektowanej ustawy, tj. realizacją powołanego wyroku Trybunału
Konstytucyjnego.


Rząd kierunkowo popiera rozwiązania prawne zawarte w senackim projekcie
ustawy zamieszczonym w druku nr 2584.

Projektowane
rozwiązania należy bowiem ocenić, jako realizujące w pełnym zakresie
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2009 r. (sygn. akt K 28/08), stwierdzający
niezgodność art. 103 Kodeksu pracy z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Ponadto projektowane w
Kodeksie pracy rozwiązania dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez
pracowników zapewniają spójność z systemem oświaty i przepisami ustawy o szkolnictwie
wyższym; nastąpi to w wyniku rezygnacji ze wskazywania szczegółowych, już w znacznej
mierze nieaktualnych, form podnoszenia kwalifikacji zawodowych, a także z ich podziału na
szkolne i pozaszkolne. Z tą zmianą koresponduje zmiana przepisów ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych, zawarta w art. 2 projektu.

Pozytywnie
należy także ocenić odstąpienie, w projektowanych rozwiązaniach, od
archaicznych określeń związanych z rozpoczęciem przez pracownika podnoszenia
kwalifikacji zawodowych. Używane obecnie sformułowanie „podnoszenie kwalifikacji
zawodowych na podstawie skierowania zakładu pracy” zostałoby bowiem zastąpione
„inicjatywą pracodawcy”, zaś podnoszenie kwalifikacji zawodowych „bez skierowania
zakładu pracy” – „jego zgodą”.


Istotne znaczenie dla zapewnienia odpowiednich standardów ochronnych wszystkim
pracownikom podnoszącym kwalifikacje zawodowe - ma rezygnacja z różnicowania
uprawnień w tym zakresie w zależności od tego, czy pracownik podnosi kwalifikacje
zawodowe na podstawie skierowania pracodawcy, czy też czyni to bez takiego skierowania.
Taką propozycję należy ocenić pozytywnie, bowiem odpowiada ona wymaganiom Konwencji
Międzynarodowej Organizacji Pracy Nr 140 dotyczącej płatnego urlopu szkoleniowego.

Analizując zaproponowane rozwiązania, Rząd pragnie jednak zwrócić uwagę, iż mogą
one być oceniane przez adresatów norm prawnych z punktu widzenia zachowania lub
niezachowania dotychczasowego poziomu uprawnień, zwłaszcza w zakresie wymiaru urlopu
szkoleniowego. Należy zauważyć, iż stosunkowo wysoki wymiar urlopu szkoleniowego
określony w obecnie obowiązujących przepisach wynika z faktu, iż przysługuje on nie tylko
w związku z egzaminami końcowymi, ale także na udział w obowiązkowych zajęciach
objętych programem podnoszenia kwalifikacji zawodowych. W projekcie senackim urlop
szkoleniowy przysługuje natomiast wyłącznie na egzaminy końcowe. Na udział w
obowiązkowych zajęciach pracownik będzie uzyskiwał zwolnienie z całości lub części dnia
pracy w niezbędnym w tym celu wymiarze, a więc ustawowo nie będzie ono limitowane. Taki
odmienny sposób uregulowania wymiaru uprawnień utrudnia ich porównanie, jednak w
praktyce w wielu przypadkach może się okazać, że proponowany poziom gwarancji będzie
dla pracownika korzystniejszy, niż wynikający z dotychczas obowiązujących przepisów.

W przypadku ostatniego roku studiów projekt senacki przewiduje niższy - niż obecnie
- wymiar urlopu szkoleniowego na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się
i przystąpienie do egzaminu dyplomowego. Kwestia ta, w ocenie Rządu, powinna być
przedmiotem dodatkowej analizy w trakcie prac parlamentarnych. Zdaniem Rządu,
projektowana zmiana Kodeksu pracy wynikająca z dostosowania jego przepisów do
powołanego na wstępie wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie wymaga zachowania tego
uprawnienia na przyszłość na niezmienionym poziomie. W opisanym kontekście Rząd
pozytywnie ocenia zagwarantowanie stosowania dotychczasowych przepisów w stosunku do
tych pracowników, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji zawodowych przed dniem
wejścia w życie projektowanych zmian (art. 3 projektu).

Zdaniem
Rządu, w trakcie prac parlamentarnych nad senackim projektem ustawy o
zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
zawartym w druku nr 2584, konieczne jednak będzie doprecyzowanie niektórych z
projektowanych zmian. Dotyczy to przede wszystkim przepisów stanowiących o:

1. zachowaniu prawa do wynagrodzenia za czas urlopu szkoleniowego i zwolnienia z
całości lub części dnia pracy; z obecnej redakcji projektowanego art. 1031 § 2
Kodeksu pracy nie wynika jednoznacznie, czy pracownik ma prawo do
wynagrodzenia za czas urlopu szkoleniowego,
2. obowiązku zawarcia umowy określającej wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku
pracy w związku z podnoszeniem przez pracownika kwalifikacji zawodowych; celowe
byłoby uzupełnienie projektowanego art. 1034 Kodeksu pracy o wymóg zachowania
formy pisemnej tej umowy. Na gruncie Kodeksu pracy każda umowa zawarta między
stronami stosunku pracy wymaga zachowania formy pisemnej,
3. kosztach podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika, ponoszonych
przez pracodawcę; uściślenie tego pojęcia jest celowe, zwłaszcza w kontekście
projektowanych art. 1033 i 1035 Kodeksu pracy – mających istotne znaczenie dla
pracownika zobowiązanego do zwrotu takich kosztów,
4. zasadach zwrotu przez pracownika kosztów podnoszenia kwalifikacji zawodowych
poniesionych przez pracodawcę na ten cel oraz przypadkach braku takiego
obowiązku; użyte w projektowanym art. 1035 § 1 Kodeksu pracy wyrazy „czasu
pracy” powinny być zastąpione wyrazami „okresu zatrudnienia”, jako lepiej
oddającymi intencje projektodawcy, aby kwota podlegająca zwrotowi była tym
wyższa, im krócej pracownik pozostaje w zatrudnieniu w okresie, gdy miał podnosić
kwalifikacje zawodowe lub w okresie przeznaczonym na „odpracowanie” kosztów
podnoszenia kwalifikacji zawodowych,
5. przypadkach uzasadniających brak obowiązku zwrotu kosztów podnoszenia
kwalifikacji zawodowych; chodzi tu zwłaszcza o sytuację określoną w art. 1035 § 2
pkt 3,
6. zakresie zwolnienia podatkowego; proponuje się, aby zmianie w zakresie ustawy o
podatku dochodowym od osób fizycznych nadać następujące brzmienie:
„90) wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez
pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, z wyjątkiem wynagrodzeń
otrzymywanych za czas zwolnień z całości lub części dnia pracy oraz za czas urlopu
szkoleniowego,”.

Ponadto w pracach parlamentarnych można by rozważać:
1. uelastycznienie zapisu zawartego w projektowanym art. 1031 § 1 Kodeksu pracy,
poprzez usunięcie ograniczenia, w myśl którego podnoszenie kwalifikacji
zawodowych dotyczy wyłącznie zdobywania lub uzupełniania wiedzy i umiejętności
„pozostających w związku z wykonywaną pracą”. Przyjęcie tej propozycji
oznaczałoby, iż zakres podnoszenia kwalifikacji zawodowych pośrednio wynikałby
z normy zawartej w art. 102 Kodeksu pracy,
2. odstąpienie od obowiązku zawarcia umowy, o której mowa w projektowanym
art. 1034 Kodeksu pracy, jeżeli pracodawca nie będzie wymagać od pracownika
pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych
albo nie będzie wymagać zwrotu kosztów, jeżeli pracownik nie odpracuje
wymaganego okresu.


Należy dodać, że toczą się prace nad rządowym projektem zmian w Kodeksie
pracy wykonującym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 marca 2009 r. (sygn.
akt K 28/08). Jednak ze względu na przyjęcie założenia szerszej nowelizacji przepisów
Kodeksu dotyczących podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników, niż
wyłącznie w zakresie związanym z realizacją wyroku – konieczne jest kontynuowanie
tych prac z udziałem partnerów społecznych.