Prawa autorskie: współtwórca i jego uprawnienia

Przeczytaj także: Prawa autorskie a zmiana projektanta

Należy zatem uznać, że aby móc mianować się współautorem dzieła należy wnieść w jego powstanie wkład niosący ze sobą pewną wartość kreatywną. Potwierdza to między innymi wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2002 roku (III CKN 1096/00), w którym wskazano, iż współtwórczość w rozumieniu prawa autorskiego nie zachodzi, gdy współpraca określonej osoby nie ma charakteru twórczego, lecz pomocniczy, chociażby umiejętność wykonywania czynności pomocniczych wymagała wysokiego stopnia wiedzy fachowej, zręczności i inicjatywy osobistej.

Wszelka aktywność mająca charakter jedynie techniczny nie uprawnia zatem do współautorstwa dzieła. Do miana współautora nie jest również uprawniona osoba, która dostarczyła jedynie ideę lub pomysł, rozwinięte i zrealizowane następnie przez kogoś innego.

Co istotne, nabycie autorstwa bądź współautorstwa dzieła poprzez umowę cywilnoprawną jest niedopuszczalne. O autorstwie decyduje jedynie realny wkład w powstanie utworu i nie można go modyfikować umownie. Należy w tym miejscu jednak zastrzec, iż zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 8 września 1976 r. (IV CR 329/76) z faktu opublikowania dzieła pod czyimś nazwiskiem wypływa domniemanie faktyczne autorstwa bądź współautorstwa tej osoby. Ciężar dowodu, iż jest przeciwnie w takiej sytuacji spoczywa na osobie, która owo domniemanie będzie chciała obalić.

W doktrynie dominuje opinia, iż do powstania wspólnych praw autorskich na rzecz współtwórców dzieła, konieczne jest choćby dorozumiane porozumienie co do zamiaru stworzenia wspólnego utworu. Współtwórcami nie są w związku z tym osoby, których utwory użyto do powstania innego dzieła bez ich zgody.

Proporcje twórczego wkładu poszczególnych osób w powstanie dzieła nie mają znaczenia dla statusu autora. Oznacza to, że nawet mały wkład danej osoby w utwór uprawnia ją do posiadania określonego udziału we wspólnym prawie autorskim do danego dzieła.

Wspólność majątkowych praw autorskich przysługujących współtwórcom ma charakter współwłasności w częściach ułamkowych. Mają do niej zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego dotyczące współwłasności rzeczy. Zgodnie z art. 9 ust. 1 pr. aut. domniemywa się, że wielkości udziałów są równe. Domniemania tego nie stosuje się w sytuacji gdy współtwórcy ustalili między sobą wielkości przysługujących im udziałów. W braku ustaleń umownych każdy ze współtwórców może jednak żądać określenia wielkości udziałów przez sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej. Udziały te są zbywalne a także podlegają dziedziczeniu.

Od wielkości udziałów przypadających poszczególnym twórcom zależą ich uprawnienia i obowiązki dotyczące wspólnego prawa. Chodzi tu przede wszystkim o wielkość przypadających na współautorów pożytków i nakładów na wspólne prawo.

W doktrynie podkreśla się, że ułamkowa wspólność praw nie rozciąga się na autorskie prawa osobiste do dzieła. Część z nich jest bowiem wykonywana samodzielnie i osobno przez danych autorów (np. prawo do ujawnienia swojego autorstwa), inne mogą być wykonywane tylko łącznie z innymi współautorami (np. prawo do pierwszego udostępnienia dzieła).

Co istotne, do zarządzania wspólnym prawem autorskim potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. Nie ma przy tym znaczenia czy dana czynność miałaby dotyczyć zwykłego zarządu przy przekraczałaby jego ramy. W braku zgody wszystkich współuprawnionych, każdy z nich ma prawo żądać aby sporną kwestię rozstrzygnął sąd.

Wyjątkiem w tej materii jest uprawnienie poszczególnych współautorów do dochodzenia roszczeń związanych z naruszeniem prawa autorskiego do wspólnego dzieła a także do dokonywania czynności mających na celu zachowanie wspólnego prawa.

Należ także pamiętać o art. 9 ust. 2 pr. aut., który stanowi, że każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.