Licencja a przeniesienie praw autorskich

Przeczytaj także: Utwór pracowniczy a prawa autorskie

Prawo autorskie wyróżnia dwa rodzaje umów dotyczących praw autorskich: umowę o przeniesienie autorskich praw majątkowych oraz umowę o korzystanie z utworu, tzw. licencję.

W przypadku umowy przenoszącej prawa autorskie, twórca definitywnie zbywa przysługujące mu prawa autorskie majątkowe. Jednakże umowa przenosząca majątkowe prawa autorskie obejmuje tzw. pola eksploatacji (formy korzystania z utworu) wyraźnie w niej wymienione. Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Licencja polega natomiast na tym, że twórca upoważnia inny podmiot do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego korzystania. Licencja może zastrzegać wyłączność korzystania z utworu w określony sposób (licencja wyłączna). Umowa taka może także nie wykluczać jednoczesnego udzielenia przez twórcę upoważnienia do korzystania z utworu różnym osobom (licencja niewyłączna). Umowa licencyjna wyłączna wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Natomiast zawarcie umowy licencji niewyłącznej nie wymaga szczególnej formy, może nastąpić nawet w sposób dorozumiany (np. przesłanie krótkiego utworu literackiego do redakcji gazety, może być odczytane jako udzielenie licencji niewyłącznej na jego opublikowanie w tej gazecie).

Istotne jest przy tym, że nieważne są umowy dotyczące praw autorskich, odnoszące się do wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Przepis ten ma na celu ochronę twórców przed negatywnymi skutkami umów, na mocy których jeden podmiot na stałe „eksploatowałby” całość twórczości określonej osoby.
Zarówno umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych, jak i licencji dotyczy zasada, zgodnie z która, jeśli w umowie wyraźnie nie zastrzeżono, że jest ona nieodpłatna, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Jeżeli strony nie uzgodnią takiego wynagrodzenia, przysługuje ono stosownie do zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu. Ponadto, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Powyższe unormowania mają na celu ochronę interesów majątkowych twórcy, nawet w przypadkach, gdy wyraźnie nie zastrzegł on sobie określonego wynagrodzenia.

Podsumowując, autorskie prawa majątkowe mogą być przeniesione w drodze umowy na inną osobę, można także w drodze umowy jedynie udzielić upoważnienia do korzystania z utworu (tzw. licencji). Umowa licencyjna może być przy tym wyłączna (wówczas wykluczone jest upoważnienie do korzystania z utworu więcej niż jednej osoby) lub niewyłączna (może być ona udzielona jednocześnie więcej niż jednej osobie). Przepisy regulujące uprawnienia stron umów dotyczących praw autorskich chronią przede wszystkim interesy majątkowe twórcy.