Kiedy można dokonać potrącenia z wynagrodzenia?

Kiedy komornik może zażądać potrąceń z pensji i w jakiej wysokości? Obliczanie potrąceń z pensji pracownika nieraz sprawia problemy. Czy dokonuje się ich z kwoty brutto czy netto? Ile tak naprawdę można potrącić pracownikowi z pensji? Których potrąceń dokonuje się najpierw, jeżeli nastąpi ich zbieg? Mamy nadzieję, że lektura tego tekstu pomoże rozwiać choć część wątpliwości.

Wynagrodzenie podlega ochronie

Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Wynagrodzenie powinno być wypłacane przynajmniej raz w miesiącu w stałym i ustalonym z góry terminie. Pracownik powinien otrzymać pensję terminowo. Jeżeli pracodawca spóźnia się z wypłatą wynagrodzenia albo je bezpodstawnie obniża, popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika i może być ukarany grzywną. Wynagrodzenie jest zatem chronione.
Potrącenia mogą być dokonywane przez pracodawcę bez zgody pracownika (potrącenia ustawowe) lub za jego zgodą wyrażoną na piśmie (potrącenia dobrowolne). Potrącenia dobrowolne to m.in.:

• składki z tytułu dobrowolnych ubezpieczeń,
• składki na rzecz organizacji,
• składki na rzecz pracowniczej kasy zapomogowo-pożyczkowej, darowizny,
• spłaty pożyczek.

Nie można natomiast potrącać bez zgody pracownika błędnie naliczonego wynagrodzenia (Wyrok SN z 25 listopada 1982 r. I PRN 118/82; OSNCP 1983/7/102).

Przed wypłaceniem pracownikowi wynagrodzenia odlicza się w pierwszej kolejności:

• składki na ubezpieczenia społeczne,
• zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych,
• składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Jakie należności podlegają potrąceniu?

Z wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, potrąceniu podlegają jedynie następujące należności:

• alimenty egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych;
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie innych należności, np. niespłacone kredyty, pożyczki;
• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
• kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy, stosowane przez pracodawcę wobec pracownika za nieprzestrzeganie przez niego przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczanie pracy bez usprawiedliwienia, stawianie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

Potrąceń należy dokonywać z kwoty netto w wyżej wymienionej kolejności. Kwota, jaką można potrącić, jest uzależniona od tego, z jakiego tytułu są to należności. W przypadku zbiegu potrąceń na podstawie tytułu wykonawczego z innych przyczyn niż świadczenia alimentacyjne i zaliczek potrącenia nie mogą przekraczać połowy wynagrodzenia, a w razie zbiegu z alimentami – 3/5 wynagrodzenia. Limity dopuszczalnych potrąceń określa art. 87 Kodeksu pracy. Stanowi on, że potrącenia mogą być dokonywane w następujący sposób:

• przy egzekucji alimentów – do wysokości 3/5 wynagrodzenia;
• inne należności egzekwowane na podstawie tytułów wykonawczych – do wysokości 1/2 wynagrodzenia;
• udzielone zaliczki pieniężne – do wysokości połowy wynagrodzenia;
• kary pieniężne – do wysokości 1/10 wynagrodzenia po dokonaniu poprzednich potrąceń.