Udział spadkowy także dla rodzeństwa przyrodniego

Przeczytaj także: Dziedziczenie zagranicznego spadku - Polska i Austria

Uchwała SN została podjęta w wyniku następującego pytania prawnego zadanego przez Sąd Okręgowy: „Czy w warunkach art. 932 § 4 k.c. udział spadkowy zmarłego rodzica spadkodawcy przypada także temu przyrodniemu rodzeństwu spadkodawcy, które nie jest biologicznym dzieckiem zmarłego rodzica spadkodawcy, czy też nie?”.

W przedmiotowej sprawie, sąd pierwszej instancji ustalił krąg spadkobierców ustawowych, włączając również zstępnych przyrodniego brata spadkodawcy. Jednakże zagadnienie dziedziczenia ustawowego przez rodzeństwo przyrodnie wzbudziło wątpliwości sądu drugiej instancji. Wątpliwości te związane były z nowelizacją przepisów art. 932 – 934 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., Nr 16 poz. 93 ze zm., dalej „k.c.”), wprowadzoną ustawą z dnia 2 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2009 r., Nr 79, poz. 662, dalej „nowelizacja”). Nowelizacja wprowadziła zmianę porządku dziedziczenia ustawowego. Zgodnie z brzmieniem przepisów art. 932 § 4 i 5 k.c. obowiązującym po nowelizacji, rodzeństwo spadkodawcy zostaje powołane do spadku dopiero wtedy, kiedy przynajmniej jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku.

W razie zaś śmierci któregokolwiek z rodzeństwa przed otwarciem spadku udział, który zgodnie z przepisami by mu przysługiwał, przypada jego zstępnym (dzieciom, wnukom).
W poprzednim stanie prawnym rodzice spadkobiercy wraz z jego rodzeństwem stanowili drugą grupę spadkową (dziedziczyli na równych prawach) i w razie braku zstępnych dochodzili do dziedziczenia ustawowego wraz z małżonkiem zmarłego. Po dokonaniu zmiany art. 932 k.c., wśród organów stanowiących i stosujących prawo powstały dwie konkurencyjne interpretacje nowego brzmienia przepisów art. 932 k.c. Zgodnie z pierwszą interpretacją, zawartą w uzasadnieniu projektu nowelizacji, zmiana art. 932 k.c. nie podważyła dotychczas obowiązującej zasady równego traktowania rodzeństwa spadkodawcy, niezależnie od tego, czy miało ono wspólnych ze spadkodawcą oboje rodziców, czy tylko jednego z nich. Zgodnie zaś z drugą interpretacją, do której w niniejszej sprawie przychylił się sąd drugiej instancji, art. 932 k.c. po zmianie dokonanej nowelizacją realizuje tzw. prawo wstępowania, polegające na tym, że w miejsce spadkobiercy ustawowego, który nie chce lub nie może dziedziczyć, wstępują jego spadkobiercy. W takim przypadku rodzeństwo przyrodnie nie dziedziczy udziału po zmarłym rodzicu spadkodawcy, który nie był rodzicem wspólnym.

Rozstrzygając powyżej wskazane wątpliwości, SN w uchwale opowiedział się za zasadą równego traktowania rodzeństwa, bez względu na to czy jest to rodzeństwo rodzone czy też przyrodnie. Sąd Najwyższy słusznie podkreślił, że nowelizacja nie zacieśniła kręgu uprawnionych do dziedziczenia, wręcz przeciwnie poszerzyła go, włączając do kręgu uprawnionych także pasierbów.

Podsumowując, podjęcie przez SN uchwały z pewnością przyczyni się do ujednolicenia interpretacji art. 932 § 4 k.c. Pomimo, iż orzecznictwo SN nie jest w Polsce źródłem prawa, to jednak sądy stosując przepisy prawne bardzo często sięgają do tego orzecznictwa i prezentowanego w nim stanowiska SN. W związku z tym można spodziewać się, że sądy rozstrzygające sprawy spadkowe na podstawie art. 932 § 4 k.c., będą traktowały na równi rodzeństwo rodzone z rodzeństwem przyrodnim.