Dodatkowe koszty przerzucane na kontrahentów

Przeczytaj także: Opłaty półkowe można odzyskać?

Dodatkowe opłaty doliczane do ceny

Po uruchomieniu w naszym kraju w lipcu br. elektronicznego systemu poboru opłat na płatnych odcinkach autostrad, dróg ekspresowych i krajowych, firmy transportowe ponoszą dodatkowe koszty. Przerzucają je na zlecających im przewóz, a ci na swoich klientów.

Część dostawców zaczęła informować swoich klientów, że do ceny będzie doliczać dodatkową opłatę na pokrycie zwiększonych kosztów związanych z przewozem (np. w wysokości 1% ceny towaru). Niejednokrotnie tak wyliczona opłata jest wyższa niż faktycznie ponoszone koszty, tym bardziej, że opłaty uiszczane w formie elektronicznej zależą wyłącznie od kategorii pojazdu i drogi, a nie od tego, jaki towar i jakiej wartości jest przewożony.

Jeśli dostawca zobowiązał się w umowie sprzedać towar za wskazaną w niej cenę, to nie może już po zawarciu umowy jednostronnie zmieniać ceny poprzez doliczanie do niej nieprzewidzianych umową pozycji. Strony obowiązuje cena określona w umowie. Inaczej wygląda sytuacja, gdy w umowie pomiędzy przedsiębiorcami wskazano, w jakich przypadkach cena ulegnie zmianie (np. w razie wzrostu wskazanych w umowie opłat). Wówczas można zmienić cenę opierając się o mechanizm wynikający z umowy.

Ograniczeń co do kształtowania ceny nie ma w przypadku nowo zawieranych umów. Jeśli klient zaakceptuje warunki umowy, godząc się tym samym na uiszczanie dodatkowej opłaty, to będzie zobowiązany do jej zapłaty.

Konsument musi znać wszystkie koszty

W umowach między przedsiębiorcami a konsumentami możliwości zmiany ceny są znacznie bardziej ograniczone. Konsumenci to osoby fizyczne dokonujące czynności prawnej (np. zawarcia umowy) w celu niezwiązanym bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową.

W umowach z konsumentem wszystkie opłaty powinny być precyzyjnie i jednoznacznie określone już w momencie zawierania umowy. Jeszcze kilka lat temu wskazywana konsumentowi cena biletów lotniczych nie zawierała podatków, opłat lotniskowych i innych kosztów związanych z zawarciem umowy. "Ujawniały" się one dopiero na kolejnych, z reguły końcowych etapach rezerwacji biletu. Zdaniem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wprowadzało to w błąd klientów co do rzeczywistych kosztów. Praktyka ta uległa zmianie.

Co do zasady, wszelkie zmiany w zakresie kosztów, następujące po zawarciu umowy, powinny obciążać nie konsumenta, ale przedsiębiorcę, bo to na nim spoczywa ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. W niektórych umowach można spotkać postanowienia, które przyznają przedsiębiorcy prawo do podwyższenia ceny już po zawarciu umowy, w przypadkach wskazanych w umowie (np. wzrost cen materiałów budowlanych). Aby takie postanowienie było skuteczne wobec konsumenta, umowa musi przyznawać mu prawo do niezaakceptowania podwyżki i odstąpienia od umowy bez żadnych negatywnych konsekwencji (art. 3853 pkt 20 K.c.).

Zmiana stawek VAT

Niekiedy dochodzi do sporów na tle tego, czy podana przy zawieraniu umowy cena była ceną netto, czy brutto, tj. czy uwzględniała ona już podatek VAT. Cena towaru jest to wartość wyrażona w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę. W cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług (art. 3 ust. 1 ustawy o cenach - Dz. U. z 2001 r. nr 97, poz. 1050 ze zm.). Jeśli więc podano cenę bez informacji, czy jest to cena netto, czy brutto, należy przyjąć, że mamy do czynienia z ceną brutto.

Przekazana konsumentowi informacja o cenie towaru w wysokości (wartości) nieuwzględniającej podatku jest informacją nierzetelną, nieprawdziwą i niepełną, bo to na przedsiębiorcy ciąży obowiązek oznaczania cen towaru zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Konsument ma prawo znać cenę towaru, a nie obliczać ją sam, bez względu na to, czy przy cenie towaru umieszczono ogólnikową informację - cena netto, cena + VAT itp. Tak uznał Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z dnia 19 maja 2005 r., sygn. akt VXII Ama 11/2004. Stosowanie w reklamie skierowanej do konsumentów cen netto Sąd zakwalifikował jako praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i czyn nieuczciwej konkurencji jako reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi.