Zastrzeżenie własności rzeczy w umowie sprzedaży

Przeczytaj także: Umowa sprzedaży nieruchomości: kiedy można od niej odstąpić?

Własność pozostaje przy sprzedawcy

Przy zastrzeżeniu własności sprzedanej rzeczy aż do uiszczenia ceny uznaje się w razie wątpliwości, że przeniesienie własności rzeczy nastąpiło pod warunkiem zawieszającym (art. 589 Kodeksu cywilnego). To oznacza, że kupujący stanie się właścicielem rzeczy dopiero z chwilą zapłaty ceny, a nie w momencie zawarcia umowy. Zastrzeżenie własności sprzedanej rzeczy nie może dotyczyć nieruchomości.

Przejście własności z mocy prawa

Jeśli kupujący zapłaci cenę, to przejście własności nastąpi z mocy prawa, bez konieczności zawierania odrębnej umowy przenoszącej własność. Do tego czasu kupujący może posiadać rzecz i jej używać. Sprzedawca nie może mu nakazać jej zwrotu, dopóki nie upłynie termin zapłaty.

Jeśli kupujący za rzecz nie zapłaci, sprzedający ma prawo żądać jej zwrotu. Odbierając rzecz z powodu braku zapłaty ceny może żądać od kupującego odpowiedniego wynagrodzenia za zużycie lub uszkodzenie rzeczy (art. 591 K.c.).

W wyroku z dnia 21 stycznia 1999 r. (sygn. akt I CKN 955/97) Sąd Najwyższy stwierdził, że jeżeli sprzedawca wystąpił na drogę sądową o zapłatę ceny, nie może następnie domagać się wydania mu sprzedanej rzeczy z powołaniem się na zastrzeżenie własności.

Forma zastrzeżenia własności

Ten sposób zabezpieczenia interesów sprzedawcy nie wiąże się z żadnymi dodatkowymi kosztami - wystarczy zamieścić odpowiednie postanowienie w umowie. Jeżeli rzecz zostaje kupującemu wydana, zastrzeżenie własności powinno być stwierdzone pismem (art. 590 K.c.). Niedochowanie tej formy nie powoduje jednak nieważności zastrzeżenia własności, ale skutkuje ograniczeniami dowodowymi w razie ewentualnego sporu sądowego na tym tle. Dlatego najlepiej nadać mu formę pisemną. Zastrzeżenie własności może także wynikać z treści faktury VAT. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 października 2003 r. (sygn. akt II CK 119/2002) oraz z dnia 24 lipca 2008 r. (sygn. akt IV CSK 87/2008). W przypadku zamieszczenia go na fakturze, sprzedający będzie musiał w razie sporu wykazać, że nastąpiło to za wiedzą i akceptacją kupującego.

W umowie sprzedaży można zastrzec, że własność rzeczy przejdzie na nabywcę dopiero z chwilą zapłaty ceny.

Zalety przy egzekucji komorniczej

Zastrzeżenie własności sprzedanej rzeczy może zabezpieczyć sprzedającego wtedy, gdy wyda on rzecz, nie otrzyma za nią ceny, a z majątku kupującego komornik będzie chciał przeprowadzić egzekucję i zajmie sprzedaną mu rzecz. Dzięki zastrzeżeniu własności sprzedający będzie mógł udowodnić, że kupujący nie stał się jeszcze właścicielem rzeczy, nie można więc prowadzić z niej egzekucji. Żeby jednak zastrzeżenie własności było skuteczne względem wierzycieli kupującego, pismo, które je zawiera (najczęściej jest to umowa sprzedaży), musi być opatrzone tzw. datą pewną. W praktyce będzie to poświadczenie daty okazania umowy przez notariusza. Trzeba je uzyskać zanim zostanie wszczęta egzekucja komornicza.