Przyrzeczona umowa o pracę: gdy szef się uchyla

Przeczytaj także: Nawiązanie stosunku pracy a niepodjęcie obowiązków

Wysokość należnego niedoszłemu pracownikowi odszkodowania ustala się na podstawie konkretnych okoliczności faktycznych, które towarzyszą danej sprawie. W piśmiennictwie przyjmuje się, że w przypadku umów przedwstępnych strata obejmuje m.in. wydatki i nakłady poniesione w celu zawarcia umowy przedwstępnej oraz wydatki związane z samym zawarciem umowy.

Jeżeli zatem zawarcie umowy przyrzeczonej nie doszło do skutku, to do straty można zaliczyć m.in. ewentualne koszty porad prawnych i przejazdów do siedziby pracodawcy, koszty poniesione na kontakty z niedoszłym pracodawcą (np. połączenia telefoniczne, korespondencja), jeżeli w ten sposób strony uzgadniały warunki umowy przedwstępnej, wydatki na niezbędne dokumenty (np. zaświadczenie o niekaralności), koszty dotyczące rezygnacji z dotychczasowego zatrudnienia czy też zamknięcia prowadzonej działalności.

Kara umowna

Jak już wyżej wspomniano, strony umowy przedwstępnej mają prawo ustalić odmienny zakres odszkodowania (por. art. 390 § 1 K.c.).

Może to nastąpić np. poprzez wprowadzenie zapisów dotyczących kary umownej w razie uchylania się od zawarcia umowy przyrzeczonej. Nic więc nie stoi na przeszkodzie, aby w treści umowy przedwstępnej znalazło się miejsce dla ustalenia, iż w razie niezawarcia umowy przyrzeczonej strona uchylająca się od zobowiązania zobligowana będzie wypłacić drugiej stronie karę umowną w określonej wysokości.

W przypadku zastrzeżenia kary umownej w umowie przedwstępnej poszkodowany pracownik zobowiązany jest jedynie wskazać, że pracodawca uchylił się od zawarcia umowy przyrzeczonej. Nie ma natomiast potrzeby wskazywać ani poniesionej szkody, ani też udowadniać istnienia związku przyczynowego pomiędzy niezawarciem umowy przyrzeczonej a szkodą.

Żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej

W przypadku, gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymogom koniecznym dla jej ważności, a w szczególności wymaganiom co do formy, pracownik może domagać się przed sądem zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 § 2 K.c.). Uwzględniający powództwo wyrok sądu powoduje zawarcie umowy wbrew woli pracodawcy i zastępuje tę umowę.

Powyższy pogląd znajduje swe potwierdzenie w wyroku SN z 19 września 2002 r. (II KN 930/00), w którym to stwierdzono m.in., że prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje tylko to oświadczenie (art. 64 K.c. i art. 1047 K.p.c.).

Jeżeli zatem oświadczenie takie ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, to do zawarcia tej umowy konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy. Od tej zasady, na co wyraźnie wskazał SN, występują jednak istotne wyjątki odnoszące się do zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 § 2 K.c.) oraz sytuacji, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z żądaniem pozwu. W takich sytuacjach orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę.