Nierówne udziały małżonków w majątku wspólnym

Przeczytaj także: Fundusze emerytalne a podział majątku

Zasada równych udziałów małżonków w majątku wspólnym obowiązuje bez względu na stopień, w jakim każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku oraz bez względu na przyczynę ustania wspólności. Wskazać w tym miejscu należy, iż majątkowa wspólność ustaje zawsze wraz z ustaniem małżeństwa, tj. w razie śmierci małżonka, unieważnienia małżeństwa, rozwodu a także w wyniku orzeczenia separacji. Ustanie wspólności może także nastąpić w trakcie trwania małżeństwa, w przypadku zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej, sądowego zniesienia wspólności, ubezwłasnowolnienia bądź też w przypadku ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.

Wyjątkiem do zasady równych udziałów małżonków w majątku wspólnym jest możliwość ustalenia innej wielkości tych udziałów. Stanowi o tym przepis art. 43 § 2 KRO. Zgodnie z przedmiotowym przepisem z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji. W świetle powyższego przepisu warunkiem ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym jest łączne spełnienie dwóch przesłanek, a mianowicie istnienia ważnych powodów oraz przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu.

Odnosząc się do pierwszej z powyżej wskazanych przesłanek wyjaśnić należy, iż przy ocenie istnienia "ważnych powodów" w rozumieniu art. 43 KRO należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli (tak. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2002 r., III CKN 1018/2000, LexPolonica nr 379460). Ważnymi powodami będą względy natury etycznej, które sprawiają, iż w danych okolicznościach równość udziałów w majątku wspólnym nie jest do pogodzenia z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Podkreślenia wymaga, iż o istnieniu ważnych powodów nie przesądza obciążająca jednego z małżonków wina rozkładu pożycia, stwierdzona przez Sąd w wyroku rozwodowym.

Przez przyczynienie się małżonków do powstania majątku wspólnego należy rozumieć nie tylko działania prowadzące do zwiększenia substratu tego majątku, lecz przede wszystkim całokształt starań o zaspokajanie potrzeb założonej przez nich rodziny. Decydującego znaczenia nie ma więc wysokość zarobków, czy też dochodów osiąganych przez każdego z małżonków. Zgodnie bowiem z art. 43 § 3 KRO przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.