Nielegalne użytkowanie obiektu budowlanego a wysokie kary

Przeczytaj także: Co grozi za samowolę budowlaną?

Zgodnie z ustawą Prawo budowlane (zwana dalej: „Ustawą”) samowola budowlana oznacza przeprowadzenie budowy niezgodnie z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę. Natomiast nielegalne użytkowanie obiektu budowlanego to przystąpienie do użytkowania bez zawiadomienia właściwego organu o zakończeniu budowy (organ ma 21 dni na zgłoszenie sprzeciwu w drodze decyzji), ewentualnie bez uzyskania ostatecznej decyzji o pozwoleniu na użytkowanie.

Trybunał rozważał zgodność z postanowieniami Konstytucji przepisów ustawy - art. 59f ust. 1 Ustawy, który ustala podstawę naliczenia kary w przypadku samowoli budowlanej, oraz art. 57 ust. 7 Ustawy, który zwiększą tę karę dziesięciokrotnie w razie samowoli użytkowej.

Wg skarżącego nie jest zrozumiałe, z jakich przyczyn ustawodawca uznał, że samowola użytkowa powinna być dziesięciokrotnie ostrzej traktowana od innego rodzaju naruszeń w procesie inwestycji budowlanych. Przepisom tym zarzucano nieporównywalnie większe obciążenie w przypadku – zdaniem skarżącego - podobnych naruszeń prawa, uznając, że jest to niezgodne z zasadą równości i sprawiedliwości społecznej.

W ocenie Trybunału powyższe podstawy nałożenia kary znaczenie się od siebie różnią i w związku z tym powinny być różnie traktowane. Trybunał wskazuje na cel jaki mają realizować kary nałożone tytułem nielegalnego użytkowania – służą one bowiem ochronie doniosłych wartości wyróżnionych ze względu na interes publiczny np. środowisko, bezpieczeństwo ludzi i mienia, zdrowie i życie ludzi, ład przestrzenny, czy też poszanowanie uzasadnionych interesów osób trzecich.

Trybunał wskazuje również, że nieporównywalnie mniejszą wagę w kontekście wymienionych wyżej wartości przypisać należy dysproporcjom społecznym i majątkowym, wielkości obiektu budowlanego oraz okresowi jego nielegalnego użytkowania. Sankcje więc muszą być adekwatne do dóbr jakie dany przepis chroni.

Ponadto niezawiadomienie właściwego organu o zakończeniu budowy lub nieuzyskanie ostatecznego pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego uniemożliwia realizację przez organy nadzoru budowlanego ich ustawowo określonych zadań. Nałożenie więc wysokich kar w tym przypadku ma dyscyplinować inwestora, aby realizował obowiązek zawiadomienia organu nadzoru budowlanego o zakończeniu budowy lub złożenia wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie.

Trybunał wskazuje więc, że wniosek o udzielenie pozwolenia na użytkowanie stanowi wezwanie właściwego organu do przeprowadzenia obowiązkowej kontroli i dopiero w toku tej kontroli organ nadzoru budowlanego dokonuje sprawdzenia budowy pod kątem ewentualnych nieprawidłowości, co w istotny sposób powinno odróżnić omawiane powyżej kary.