Wybór i odwołanie rady pracowników a orzeczenie TK

Przeczytaj także: Rady pracowników: zmiany w przepisach

Trybunał Konstytucyjny wskazał, że przepis ten utraci moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Sentencja orzeczenia została ogłoszona w Dzienniku Ustaw 8.7 (Dz.U. Nr 120, poz. 778), co oznacza, że niekonstytucyjne przepisy obowiązywać mogą do 8.7.2009 r.

Wydanie omawianego orzeczenia nastąpiło na skutek złożenia przez Konfederację Pracodawców Polskich (zwaną dalej KPP) wniosku o stwierdzenie niezgodności ww. przepisu ustawy z Konstytucją RP. Wnioskodawcą w sprawie był zatem podmiot posiadający ograniczoną legitymację do występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o kontrolę konstytucyjności wskazanych przepisów. Podstawę prawną jego działania stanowiły przepisy art. art. 191 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 191 ust. 2 Konstytucji RP, z których wynika że ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców mogą wystąpić z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem ich działania. Trybunał Konstytucyjny uznał, że KPP taką legitymację posiada.

W uzasadnieniu wyroku wskazano m.in. że: „Ustawa adresowana jest bezpośrednio do dwóch podmiotów: pracowników i pracodawców, a nie związków zawodowych. [...] Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w rozpatrywanej sprawie należy uznać, że zaskarżona ustawa dotyczy spraw objętych zakresem działania KPP. Uregulowana w niej procedura informowania pracowników i konsultowania z nimi – za pośrednictwem ich przedstawicieli – określonych spraw dotyczących podmiotu zatrudniającego jest przejawem partycypacji pracowniczej, stanowiącej ważny element współdziałania „pracy i kapitału” i budowania ładu społecznego. W interesie obu stron leży, aby przedstawicielstwo pracowników („załogi” zakładu pracy) było jak najbardziej reprezentatywne, cieszyło się zaufaniem możliwie jak największej części społeczności pracowników, a także, żeby istniał pełny i sprawny przepływ informacji od przedstawicieli do pracowników. Z tego punktu widzenia szczególnie istotne są zaskarżone przepisy ustawy dotyczące sposobu wyboru przedstawicieli pracowników oraz ich odwoływania”.

W tym miejscu wymaga wyjaśnienia, że w art. 4 ustawy zostały określone 3 sposoby powołania rady pracowników, tj. przez reprezentatywne organizacje związkowe, przez pracowników spośród kandydatów zgłoszonych przez te organizacje oraz przez pracowników, w razie gdy u pracodawcy brak jest organizacji reprezentatywnych. Reprezentatywnymi organizacjami związkowymi są organizacje, o których mowa w art. 241^25a § 1 Kodeksu pracy, tj. zakładowa (międzyzakładowa) organizacja związkowa 1) będąca jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną na podstawie art. 241¹⁷ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy, pod warunkiem że zrzesza ona co najmniej 7% pracowników zatrudnionych u pracodawcy, lub 2) zrzeszająca co najmniej 10% pracowników zatrudnionych u pracodawcy.

Obecnie reprezentatywnymi organizacjami związkowymi w rozumieniu art. 241¹⁷§ 1 pkt 1 Kodeksu pracy są Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” oraz Forum Związków Zawodowych. Jeżeli zatem u pracodawcy działa organizacja będąca jednostką organizacyjną lub organizacją członkowską jednej z tych trzech organizacji i zrzesza u danego pracodawcy 7% pracowników, to jest ona organizacją związkową uprawnioną do wyboru członków rady pracowników.

KPP w złożonym do Trybunału Konstytucyjnego wniosku podniosło, że uprzywilejowanie organizacji reprezentatywnych (i ich członków) przy powoływaniu i odwoływaniu rad pracowników i jednoczesne ograniczenie w tym zakresie innych pracowników niebędących członkami takich organizacji, jest sprzeczne z zasadą wolności zrzeszenia się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz organizacjach pracodawców (art. 59 ust. 1 Konstytucji), zasadą równości (art. 32 Konstytucji) oraz zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji).