Spory ze stosunku pracy - polubowne rozwiązania

Przeczytaj także: Rozwiązywanie sporów: arbitraż i mediacja

Ugoda pozasądowa

Zgodnie z art. 58 i 917 K.c. w związku z art. 300 K.p., zwaśnione strony stosunku pracy mogą dążyć do zawarcia ugody pozasądowej. Zawierając ją strony godzą się na wzajemne ustępstwa tak, aby zniwelować niepewność co do roszczeń wynikających ze stosunku pracy, zapewnić ich wykonanie lub uchylić istniejący lub mogący powstać spór. Spektrum spornych stosunków, które może objąć taka ugoda, jest niezwykle szeroki. Należy jednak pamiętać, że jej przedmiotem nie mogą stać się prawa niezbywalne, w tym również i osobiste.

Forma zawarcia ugody jest dowolna. Najlepiej jednak, aby była zawarta na piśmie- wówczas stanowi dowód wzajemnych uprawnień i obowiązków stron stosunku pracy, skorygowanych przez postanowienia ugody. Nic nie stoi też na przeszkodzie, aby zawarcie ugody nastąpiło pod warunkiem lub z zastrzeżeniem określonego terminu. Nieco inaczej jest w przypadku, gdy ugoda tyczy się zgody pracownika na potrącanie określonych sum z wynagrodzenia- wówczas forma pisemna jest niezbędna.

Zawieraniu ugody pozasądowej powinna towarzyszyć nie tylko szczególna dbałość o jej poprawną treść i formę. Strony powinny dołożyć również wszelkich starań, aby wykluczyć wady oświadczeń woli, a więc m.in. błędy, pozorności czy groźby. Warto też podkreślić, że ugoda pozasądowa nie stanowi tytułu egzekucyjnego.
Jeśli jednak jedna ze stron nie spełni świadczenia, o którym mówi ugoda, drugiej przysługuje roszczenie o wykonanie jej postanowień na drodze sądowej.

Mediacja

Mediacja, jako sposób polubownego załatwiania sporów, jest instytucją stosunkowo świeżą. Funkcjonuje w przepisach K.p.c. od 10 grudnia 2005 r. (art. 183¹-183¹⁵ K.p.c.). Podobnie, jak to ma miejsce przy zawieraniu ugód, jest dobrowolna. Co do zasady prowadzi się ją w oparciu o umowę stron, w której należy określić w szczególności:

• przedmiot mediacji,
• osobę mediatora albo
• sposób wyboru mediatora.

Umowa może być zawarta również poprzez wyrażenie przez jedną ze stron konfliktu (pracodawca lub pracownik) zgody na mediację, gdy druga złoży w tej sprawie stosowny wniosek. Wniosek o przeprowadzenie mediacji powinien zawierać:

• oznaczenie stron,
• dokładnie sprecyzowane żądanie,
• przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie,
• podpis strony oraz
• spis załączników

Ugodę przed mediatorem zawiera się przed wszczęciem postępowania sądowego. Istnieje jednak możliwość, aby mediacja nastąpiła już po złożeniu pozwu do sądu. W tym przypadku decyzja w tej sprawie należy już nie do stron konfliktu, a do sądu.

Jeżeli strony dojdą do porozumienia i mediacja przebiegnie pomyślnie, mediator jest zobligowany do niezwłocznego złożenia protokołu w sądzie właściwym do rozpoznania danej sprawy. W przypadku, gdy to sąd skierował sprawę do mediacji, mediator składa protokół w sądzie rozpoznającym sprawę.

Następnie, na wniosek jednej ze stron, sąd niezwłocznie przeprowadza postępowanie co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem. Jeśli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją poprzez nadanie jej klauzuli wykonalności. Należy tu jednak mieć na względzie, że sąd z całą pewnością odmówi nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności. Co niezwykle istotne, ugoda zawarta przed mediatorem ma (po jej zatwierdzeniu przez sąd) moc prawną ugody zawartej przed sądem.