Dyrektywa o sygnalistach ma być wdrożona do 17 grudnia 2021

Przeczytaj także: Ustawa o ochronie sygnalistów a obowiązki pracodawcy

Fundacja Batorego otrzymała w marcu odpowiedzi na pisma adresowane do Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii w ramach wniosku o dostęp do informacji publicznej. Pytania Fundacji dotyczyły postępu prac nad Dyrektywą o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Jak wynika z pisma Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii prace toczą się obecnie w kierunku przygotowania odrębnej ustawy dedykowanej ochronie sygnalistów. W drugim kwartale 2021 r. projekt ustawy ma być poddany konsultacjom publicznym.

Obowiązki wynikające z dyrektywy dotkną wielu przedsiębiorców, niekoniecznie tych dużych. Sama Dyrektywa definiuje pojęcie sygnalisty szeroko. Sygnalistą może być w szczególności pracownik, osoba prowadząca działalność na własny rachunek, akcjonariusz lub wspólnik spółek oraz członek ich organów, wolontariusz, czy stażysta. Nie jest wykluczone objęcie ochroną kandydata na stanowisko pracy, jeśli dowiedział się on o nieprawidłowościach w trakcie rekrutacji, a także byłego pracownika. Sygnalista podlega ochronie, w szczególności, jeżeli dokonał zgłoszenia jednym z kanałów przewidzianych dyrektywą i miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacje będące podstawą zgłoszenia są prawdziwe w momencie dokonywania tego zgłoszenia. Zgłoszenie musi też dotyczyć naruszeń w określonej dziedzinie prawa np. zamówień publicznych, ochrony konsumentów, danych osobowych, rynku wewnętrznego, w tym zasad udzielania pomocy publicznej. Nie dla wszystkich podmiotów obowiązki są nowe. W niektórych sektorach wymóg organizacji procesu zgłaszania naruszeń już funkcjonuje. Najlepszym przykładem jest sektor finansowy. Taki obowiązek wynika już z dyrektywy CRD IV wydanej w 2013 roku, zaimplementowanej następnie do Prawa bankowego. Obowiązek wdrożenia procesu zgłaszania naruszeń przewidują także regulacje przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Sygnalistom natomiast przysługiwać ma szeroki wachlarz środków ochrony, takich jak, w szczególności, zakaz ujawniania jego tożsamości, środki ochrony przed odwetem w stosunkach pracy (zakaz zwolnienia z pracy i wyciągania innych negatywnych konsekwencji) i w innych stosunkach prawnych (np. zakaz wcześniejszego rozwiązania umowy), aż po środki dalej idące, np. naprawienie szkody związanej z utratą dochodu w efekcie dokonania zgłoszenia. Ochroną mają być objęci nie tylko sygnaliści, ale także osoby im pomagające, takie jak członkowie rodziny lub współpracownicy. Dyrektywa wymaga również od państw członkowskich wprowadzenia sankcji wobec osób fizycznych lub prawnych utrudniających dokonywanie zgłoszeń lub dokonujących działań odwetowych wobec sygnalistów.

Aby właściwie wdrożyć wewnętrzne kanały zgłaszania naruszeń, przedsiębiorcy będą musieli wyznaczyć m.in. odpowiednie osoby lub działy w ramach organizacji odpowiedzialne za przyjmowanie i obsługę zgłoszeń, ewentualnie, powierzyć funkcję przyjmowania zgłoszeń podmiotom trzecim. Już dziś wiadomo, że konieczne będzie zatem zaprojektowanie procesu, wdrożenie właściwych procedur oraz dostosowanie tych już obowiązujących np. w obszarze HR i ochrony danych osobowych, czy zakupów ,wyznaczenie i wyszkolenie właściwego personelu i wreszcie, dostosowanie kultury organizacyjnej tak, aby system miał szansę zaistnieć i funkcjonować zgodnie z duchem i celem regulacji.

Do czasu implementacji dyrektywy pozostaje trochę niewiadomych, jednak podstawowy zarys obowiązków i działań niezbędnych do podjęcia przez przedsiębiorców objętych regulacją jest już znany. Warto zawczasu więc rozpocząć przygotowania do implementacji wytycznych związanych z ochroną sygnalistów.