SN: możliwe nadanie klauzuli wykonalności przeciwko syndykowi masy upadłości

Przeczytaj także: Upadłość konsumencka - co się zmieniło?

Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2018 r. (sygn. akt III CSK 388/16) Sąd Najwyższy, uwzględniając skargę kasacyjną na orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Krakowie, dokonał szczegółowej analizy zakresu rozpoznania wniosku o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu państwa obcego wobec podmiotu pozostającego w upadłości. SN potwierdził, że możliwe jest nadanie klauzuli wykonalności przeciwko syndykowi masy upadłości, który prowadzi postępowanie upadłościowe firmy w trybie likwidacyjnym.

Transgraniczne postępowanie arbitrażowe w Sztokholmie

Przedmiotowe orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczyło sprawy rozpoznawanej wcześniej w transgranicznym postępowaniu arbitrażowym z udziałem polskiego podmiotu gospodarczego, który w 2012 r. ogłosił upadłość z możliwością zawarcia układu. Sąd Polubowny przy Instytucie Arbitrażowym Izby Handlowej w Sztokholmie wyrokiem z dnia 29 maja 2013 r. uwzględnił powództwo wnioskodawcy skierowane przeciwko pozwanej spółce, która podjęła decyzję o zaskarżeniu powyższego orzeczenia do Sądu Apelacyjnego w Szwecji.

Skarga pozwanej spółki o uchylenie orzeczenia została jednak oddalona 20 marca 2015 r. (sygn. akt T 8043–13). Spółkę oraz syndyka masy upadłości solidarnie zobowiązano do pokrycia kosztów w wysokości 60 tys. € tytułem wynagrodzenia pełnomocnika. Wyrok uprawomocnił się w dniu 24 kwietnia 2015 r. Mając na względzie uprawnienie do zaspokojenia wierzytelności w przedmiocie należnych kosztów postępowania, wnioskodawca mający siedzibę w Danii zdecydował się wszcząć przed polskimi sądami powszechnymi postępowanie o stwierdzenie wykonalności przedmiotowego orzeczenia.

Sądy okręgowy i apelacyjny w Polsce oddaliły wniosek

W pierwszej instancji Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z dnia 14 marca 2016 r. (sygn. akt IX GCo 46/16) zadecydował o stwierdzeniu wykonalności rozstrzygnięcia w przedmiocie zasądzonych kosztów, wraz z odsetkami, przez nadanie klauzuli wykonalności jedynie w stosunku do jednego z uczestników postępowania. Zdaniem składu rozpoznającego niniejszą sprawę za nieuzasadniony należało uznać wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko syndykowi masy upadłości, czego domagał się wnioskodawca. Sąd Okręgowy zwrócił bowiem uwagę, że postanowieniem z dnia 4 maja 2015 r. Sąd Rejonowy w Krakowie zmienił tryb prowadzenia upadłości pozwanej spółki z możliwością zawarcia układu na upadłość likwidacyjną. Tym samym w ocenie sądu pierwszej instancji na podstawie art. 236 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2017 r., poz. 2344, dalej jako: „pr. upadł.") dochodzenie roszczeń po ogłoszeniu upadłości niewypłacalnego dłużnika możliwe jest wyłącznie w ramach postępowania upadłościowego. Sąd Okręgowy w Krakowie zwrócił również uwagę, że w niniejszej sprawie nie miał zastosowania wyjątek od tej reguły przewidziany w art. 145 pr. upadł.

Wnioskodawca nie zgodził się z tak przedstawionym stanowiskiem i podjął decyzję o złożeniu zażalenia do Sądu Apelacyjnego w Krakowie (sygn. akt I ACz 1177/16), domagając się zmiany postanowienia sądu pierwszej instancji. Sąd drugiej instancji oddalił zażalenie, ponieważ okoliczność sprawowania zarządu masy upadłości przez syndyka uniemożliwiała nadanie klauzuli wykonalności. Zdaniem sądu ówczesny stan likwidacji spółki wykluczał możliwość prowadzenia egzekucji z masy upadłości. Ponadto uznał, iż uprawnienie dochodzenia wierzytelności w postaci kosztów zastępstwa procesowego przyznanych przez sąd zagraniczny dopuszczalne jest tylko na etapie postępowania upadłościowego. Tym samym Sąd Apelacyjny zdecydował się podtrzymać wykładnię przepisów dokonaną wcześniej przez Sąd Okręgowy.

Sąd Najwyższy zakwestionował postępowanie sądów niższych instancji

W skardze kasacyjnej wnioskodawca zakwestionował odmowę stwierdzenia wykonalności zagranicznego sądu opartą na argumentacji, iż postępowanie delibacyjne toczyło się bez udziału syndyka, chociaż – na co zwracał uwagę skarżący – nie stanowi to przeszkody do uwzględnienia wniosku. W ocenie strony wnoszącej kasację Sąd Apelacyjny w Krakowie błędnie zastosował art. 1150 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018 r., poz. 1360). W tym zakresie przeprowadzony został wywód, zgodnie z którym upadłość spółki nie wstrzymuje postępowania klauzulowego, a jedynie zmienia formę egzekucji.

Sąd Najwyższy podzielił stanowisko wnioskodawcy, wskazując, że w niniejszej sprawie zastosowanie mają uchylone obecnie regulacje Rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U.UE.L.2001.12.1, dalej jako: „Rozporządzenie”). Powyższe przepisy mają jednak dalsze zastosowanie do orzeczeń wydanych w postępowaniach sądowych wszczętych przed dniem 10 stycznia 2015 r., objętych zakresem zastosowania rozporządzenia.

Tym samym sąd rozpoznający sprawę zauważył, że na gruncie art. 45 powyższego aktu prawnego odmowa stwierdzenia wykonalności przed sądem rozpoznającym środek zaskarżenia możliwa jest tylko w przypadku ziszczenia się przyczyny wymienionej w art. 34 i 35 rozporządzenia. Nieuwzględnienie żądania Wnioskodawcy o nadanie klauzuli wykonalności wobec spółki w oparciu o argument, iż wobec dłużnego podmiotu prowadzona jest upadłość, wprowadziło sprzeczny z rozporządzeniem dodatkowy warunek stwierdzenia wykonalności orzeczenia.

Zdaniem Sądu Najwyższego zarówno Sąd Okręgowy, jak i Sąd Apelacyjny w Krakowie dokonały niewłaściwej interpretacji przepisów unijnego rozporządzenia, uzależniając uznanie wniosku od zbadania, czy wierzyciel może prowadzić egzekucję wobec dłużnika. W ocenie sądu uprawnienie takie jednoznacznie wynikało z treści orzeczenia sądu państwa obcego, który określił skonkretyzowane świadczenie. Sąd Najwyższy potwierdził więc możliwość nadania klauzuli wykonalności przeciwko syndykowi masy upadłości w przypadku prowadzonego postępowania upadłościowego w trybie likwidacyjnym wobec niewypłacalnej spółki.