Dotacje unijne: opinia o innowacyjności

Przeczytaj także: Sektor MSP a finansowanie innowacji

Kiedy przedsiębiorstwo rozpoczyna starania o dotacje unijne dzięki którym może sfinansować planowaną inwestycję padają pytania o dokumenty, które trzeba przygotować. W pierwszej kolejności oczywiście wymienia się wniosek o dofinansowanie, biznesplan, formularz pomocy de minimis. Klasyka. Minimum. Czasem pada jeszcze tajemnicze hasło – opinia środowiskowa, innym razem – opinia o innowacyjności. W przedmiotowym artykule wyjaśnimy kwestie związane z tym dokumentem na kanwie ubiegania się o dofinansowanie unijne. Najpierw jednak – dla zobrazowania zagadnienia oraz metodologicznej poprawności, wyjaśnimy pojęcie innowacyjności – również w ujęciu unijnej nowomowy.

Jeżeli trzeba by było odpowiedzieć jednym słowem na pytanie o to, jakie projekty mogą uzyskać dofinansowanie, większość osób bez namysłu odpowie – innowacyjne. I mają rację. Świadczyć o tym zdaje się nawet unijna nomenklatura – do 2013 roku jeden z Programów Operacyjnych określany był jako Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka. Należy zatem postawić dwa pytania – czym jest innowacyjność – oczywiście na kanwie projektów współfinansowanych ze środków unijnych. Kolejne pytanie, które trzeba postawić – czym jest opinia o innowacyjności i w jakich sytuacjach należy się o nią ubiegać?

Pojęcie innowacyjności związane jest z naukami ekonomicznymi. Jako pierwszy zdefiniował je J.A. Schumpeter. Było to dla niego pojęcie szerokie gdyż oznaczało zarówno wprowadzenie nowych wyrobów do produkcji, jak i udoskonalenie już istniejących, a także wprowadzenie nowej (bądź ulepszonej) metody produkcji), otwarcie nowego rynku, wprowadzenie nowego sposobu sprzedaży, zastosowanie nowych surowców do produkcji, czy nowym sposobie organizacji produkcji. Rozumienie to można sprowadzić do stwierdzenia, że dla Schumpetera innowacyjność oznacza zmianę.

Obecnie najczęściej przywoływaną definicją innowacyjności, jest ta zawarta w podręczniku Oslo Manual – międzynarodowym podręczniku metodologicznym badań statystycznych innowacji zalecanym w krajach OECD i UE. Definiuje ona innowacyjność jako nowego albo istotnie ulepszonego produktu (usługi), procesu, metody marketingowej lub metody organizacji pracy. Na potrzeby projektów unijnych przyjęto uproszczoną wersję tej definicji, według której jako innowacyjne rozumie się nowe lub znacząco ulepszone produkty lub procesy. O ile sformułowanie „nowe” jest jasne i klarowne, o tyle należy zapytać – jak należy pojęcie „znacząco ulepszone”. Podręcznik Oslo Manual nie precyzuje tego określenia. Trudno także powołać się na tzw. dobre praktyki.

W czasie trwania poprzedniej perspektywy finansowej do praktyki wkroczył dychotomiczny na:

• Innowację produktową
• Innowację procesową.

O ile nie mamy problemu z określeniem innowacji produktowej, z łatwością bowiem możemy wskazać luki na rynku produktów (czy usług), o tyle trudniej nam wskazać innowację procesową. Jako ilustracje mogą posłużyć przykłady zrealizowanych przy wsparciu finansowym:

• Automatyzacja linii produkcyjnej
• Zastosowanie sensorów czasu rzeczywistego
• Skomputeryzowanie procesu kontroli jakości

Trzeba pamiętać także, że jako innowacyjność nie można postrzegać ulepszeń rutynowych czy sezonowych zmian (np. w branży spożywczej, odzieżowej).

W ogólnym opisie Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój na lata 2014 – 2020, zostało wskazane, że celem Programu jest wzrost innowacyjności polskiej gospodarki. Szczególny nacisk położony został na wzrost nakładów B + R (badania i rozwój) w przedsiębiorstwach. Nawet nazwy poszczególnych osi priorytetowych, na jakie został podzielony PO IR, pozwalają odczytać zasadnicze założenie programu.

Program składa się z 5 osi priorytetowych:

1. Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa
2. Wsparcie otoczenia i potencjału przedsiębiorstw do prowadzenia działalności B+R+I
3. Wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach
4. Zwiększenie potencjału naukowo-badawczego
5. Pomoc Techniczna

Dzięki środkom z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój wspierany jest rozwój innowacji „od pomysłu do rynku”. Oznacza to pomoc w kolejnych fazach:

• Tworzenie pomysłu, pierwszych projektów (często powstających w zaciszu domowych gabinetów)
• Prace badawczo – rozwojowe (do etapu opracowania prototypu)
• Wdrożenie wyników prac B + R

Wśród kluczowych produktów programu wylicza się 12 000 przedsiębiorstw, które uzyskają wsparcie na wprowadzenie innowacji. W wyniku tego ma powstać 25 000 nowych miejsc pracy.

Formularze wniosków aplikacyjnych obowiązujących w poszczególnych konkursach ogłaszanych w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój zawierają rubryki, w których należy szczegółowo opisać, na czym będzie polegała planowana do wdrożenia innowacja.

Przykładowo w konkursie ogłoszonym w ramach Działania 1.1 „Projekty B+R przedsiębiorstw”, Poddziałania 1.1.1 „Badania przemysłowe i prace rozwojowe realizowane przez przedsiębiorstwa” należało najpierw wskazać rodzaj kluczowej innowacji (procesowa bądź produktowa), a następnie określić nowość rezultatów projektu. Konieczne jest wskazanie, że produkt/usługa/technologia będąca rezultatem projektu stanowi nowość co najmniej w skali polskiego rynku, względem produktów/usług/technologii konkurencyjnych. Z kolei w kolei w konkursie w ramach Poddziałania 2.3.2 „Bon na innowacje w MSP” należy opisać nowe cechy i funkcjonalności rezultatów projektu względem dotychczasowych produktów/technologii produkcji przedsiębiorstwa lub występujących na polskim rynku. Trzeba wskazać na czym polega różnica, przewaga produktu/technologii będących przedmiotem projektu.

W tym miejscu należy postawić pytanie – jak udowodnić, że dany produkt, usługa czy technologia są innowacyjne. Jak przekonać osobę, która znajduje się po „drugiej strony barykady”, która sprawdza i opiniuje składany przez nas projekt, że spełnia on kryteria powalające na umieszczenie go wysoko na liście rankingowej (osoby, które składały wnioski o dofinansowanie projektów widzą, że wysoka lokata na tej liście gwarantuje uzyskanie dofinansowania). Niewątpliwie nie jest to łatwe zadanie. Co konkretnie trzeba udowodnić, żeby można było uznać przedmiot projektu za innowacyjny. Najczęściej wskazuje się następujące czynniki:

• Nie występuje na rynku docelowym (tym, na który przeznaczony jest dany produkt, usługa czy technologia) – jest to najczęściej spotykana cecha, która ma świadczyć o innowacyjności. W tym miejscu zasadnym jest jeszcze wskazanie, że jest zapotrzebowanie na ten produkt, usługę czy technologię
• Różni się w sposób znaczący od produktów, usług czy technologii, które już są na rynku, przy czym wprowadzone zmiany będą konkurencyjne wobec tego, co jest dostępne na rynku np. jakościowo

I tutaj jest miejsce dla opinii dla dokumentu na mocy poświadczającego innowacyjność. Może to być:

• Orzeczenie właściwego branżowo komitetu normalizacyjnego, np. ISO/IEC, Polski Komitet Normalizacyjny, itp.
• Oświadczenie przedsiębiorcy ubiegającego się o wsparcie, iż inwestycja stanowi pierwsze wdrożenie patentu, do którego posiada on prawa
• Raport branżowy, analiza rynkowa, opinie producentów, roczniki statystyczne wraz z datami wydania, strony internetowe – pamiętać należy aby podać tzw. dane bibliograficzne – autora, tytuł, rok i miejsce wydania, czy – w przypadku strony internetowej – datę wejścia i link.

Wyliczone powyżej dokumenty przedstawiane są stosunkowo rzadko. Bez wątpienia najczęściej spotykamy się z opinią o innowacyjności. Jak sama nazwa wskazuje jest to obiektywna opinia eksperta na temat danego produktu czy technologii. Dokument ten może być załącznikiem obligatoryjnym do składanej dokumentacji albo można go fakultatywnie przedłożyć instytucji ogłaszającej konkurs. W poprzedniej perspektywie finansowej opinia o innowacyjności była wymagana szczególnie w konkursach ogłaszanych w Ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. W latach 2014 – 2020 będzie ważnym dokumentem szczególnie w konkursach do Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, niektórych działaniach Regionalnych Programów Operacyjnych, Programu Operacyjnego Polska Wschodnia.

Uprawnionymi do wystawienia opinii o innowacyjności są następujące instytucje:

• Jednostki naukowo – badawcze - w rozumieniu art. 2 pkt 9 lita-e ustawy z dnia 30 kwietnia 2010r. o zasadach finansowania nauki (DZ.U. Nr 96 poz. 615)
• Centra badawczo – rozwojowe
• Instytuty przemysłowe
• Wyższe uczelnie
• Organizacje techniczne
• Jednostki Polskiej Akademii Nauk
• Polską Akademię Umiejętności

Nie jest to jednak lista zamknięta i – szczególnie w przypadku skomplikowanych technologii – także inne, niewyszczególnione podmioty mogą mieć prawo wystawić taką opinię.

Opinia o innowacyjności powinna zawierać:

• Oznaczenie podmiotu, który ją wystawił
• Oznaczenie podmiotu, na wniosek którego została wystawiona
• Charakterystykę technologii (produktu, usługi), będącej przedmiotem opinii
• Wyszczególnienie kosztów, których poniesienie jest konieczne do wdrożenia danej innowacji
• Uzasadnienie zasadności poniesienia ww. kosztów
• Charakterystykę rynku docelowego dla nowego (bądź zasadniczo ulepszonego) produktu, technologii czy usługi
• Sposób funkcjonowania oraz rolę nowego (bądź zasadniczo ulepszonego) produktu, usługi czy technologii na rynku
• Opis unikalnych korzyści jakie dostarczy potencjalnym odbiorcom
• Opis nowych cech funkcjonalnych produktu odróżniających go od produktów występujących na rynku i przesądzających o jego przewadze nad innymi (najbardziej innowacyjnymi) produktami (usługami czy technologiami)
• Wskazanie na czym polega przewaga konkurencyjna przedmiotu opinii nad produktami konkurencji (najczęściej w oparciu o metodę: cecha – korzyść – parametr)
• Określenie czy przedmiot opinii stanowi innowację w skali rynku krajowego czy światowego – należy wskazać źródła na podstawie których został określony poziom innowacyjności
• Deklarację bezstronności
• Deklarację poufności

Zgodnie z wymogami stawianymi przez Ministerstwo Gospodarki, opinia o innowacyjności powinna zawierać dokładną charakterystykę planowanej do wdrożenia przez przedsiębiorstwo technologii i określać okres, w jakim jest ona stosowana w Polsce – nie są to jednak wymogi wynikające z obowiązującego aktu prawnego, a z tzw. dobrych praktyk.

Powyższa lista stanowi katalog otwarty, pewnego rodzaju optimum, które powinno być opisane w tego rodzaju dokumencie. Oczywiście na ostateczny kształt opinii o innowacyjności będą wpływać takie czynniki jak np. specyfika branży, czy czynnik ludzki – metodologia pracy przyjęta przez danego naukowca czy jednostkę. Wskazać należy, że nie ma jednego, obowiązującego wzoru opinii o innowacyjności. Nie spotkałam się także z wzorem dołączonym do dokumentacji konkursowej, na którym trzeba sporządzić taką opinię (tak, jak funkcjonują wzoru biznesplanów).

Planując harmonogram prac i budżet przeznaczony na opracowanie dokumentacji aplikacyjnej, należy uwzględnić czas opracowania takiej opinii oraz jej koszt. Trudno tutaj wyrokować, o tym jak długo będzie trwało sporządzenie dokumentu – zależy to od jednostki, która go wystawi, stopnia skomplikowania, itp. Najczęściej termin ten nie przekracza miesiąca. Jeżeli chodzi o koszt, czynniki mające na niego wpływ będą podobne. Natomiast uśredniona kwota za tego rodzaju usługę nie powinna przekraczać 5000 – 7000 zł. Warto także sprawdzić, czy w danym konkursie będzie to wydatek kwalifikowalny, czyli taki, który może zostać zrefundowany w ramach realizowanego projektu.

Należy pamiętać, że opinia o innowacyjności nie jest gwarantem pozytywnej oceny naszego wniosku, ale może znacząco podnieść jego wartość merytoryczną. I jeszcze jeden praktyczny wniosek – opinia o innowacyjności musi być spójna z całością wniosku o dofinasowanie projektu. Oznacza to, że należy zwrócić uwagę na szczegóły – np. czy grupa docelowa (rynek docelowy) dla produktu (usługi czy technologii), które stanowią przedmiot opinii są tożsame z tym, co zostało zapisane we wniosku.