Czy nakaz zapłaty od notariusza usprawni proces dochodzenia wierzytelności?

Przeczytaj także: Prawo o notariacie - co się zmieni?

Zaprezentowane zmiany obejmują nowelizację przepisów prawa o notariacie. W ustawie dodany zostanie rozdział regulujący kwestie wydawania tzw. notarialnych nakazów zapłaty. Zgodnie z projektem wierzyciel będzie mógł wybrać, czy po nakaz zapłaty udać się do sądu, czy do notariusza. Podstawy wydania nakazu zapłaty przez notariusza są podobne do tych obowiązujących w postępowaniu upominawczym. Notariusz wydaje nakaz zapłaty na pisemny wniosek wierzyciela złożony w kancelarii notarialnej (Ustawa szczegółowo określa wymagania jakie musi spełniać taki wniosek). Nakaz zapłaty podlega rejestracji w centralnym rejestrze nakazów zapłaty. Wydany nakaz zapłaty notariusz ma obowiązek doręczyć do rąk dłużnika osobiście bądź przez pracowników kancelarii. Odmowa odbioru nakazu zapłaty przez zobowiązanego jest równoznaczna z jego doręczeniem. W terminie dwóch tygodni od dnia skutecznego doręczenia nakazu, dłużnik może go zaskarżyć wnosząc sprzeciw. Notariusz niezwłocznie przekaże sprawę właściwemu sądowi. Wniesienie sprzeciwu powoduje utratę mocy przez nakaz odpowiednio w całości bądź w części. W wypadku niezaskarżenia we wskazanym terminie nakazu zapłaty staje się on prawomocny, a notariusz może nadać mu klauzulę wykonalności.

Rozwiązanie przyjęte przez Ministerstwo jest odpowiedzią na od dawna pojawiające się w środowisku notariuszy, postulaty dotyczące usprawnienia dochodzenia roszczeń poprzez przyznanie im prawa do wydawania nakazów zapłaty. Sama koncepcja wydawania nakazów zapłaty przez notariuszy nie jest jednak nowa. Już w latach 1955-1990, wydawanie nakazów zapłaty w postępowaniu nakazowym oraz upominawczym należało do wyłącznej kompetencji Państwowych Biur Notarialnych. Wydanie nakazu zapłaty stanowić będzie czynność notarialną o skutkach zrównanych z wydaniem wyroku, podobnie jak ma to miejsce w wypadku aktu poświadczenia dziedziczenia zastępującego sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku - zwraca uwagę Mariusz Kowolik, radca prawny, partner kancelarii

Przyznanie notariuszom kompetencji do wydawania nakazów zapłaty niewątpliwie przyczyni się do usprawnienia dochodzenia roszczeń przez wierzycieli oraz odciążenia sądów od spraw pomiędzy przedsiębiorcami, nieskomplikowanych pod względem prawnym, które mogą być rozpatrywane przez notariusza. Zaletą takiego rozwiązanie jest także powszechna dostępność usług notarialnych, na którą wpływ ma także liczba kancelarii notarialnych w kraju.

Eksperci wskazują, że wprowadzenie notarialnych nakazów zapłaty pociąga za sobą także konieczność nowelizacji innych przepisów, w tym także kodeksu postępowania cywilnego. Projekt, odnosząc się do kwestii formy wniosku o wydanie notarialnego nakazu zapłaty, wskazuje jedynie, że powinien być on złożony na piśmie. Powinien również uwzględniać wprowadzenie specjalnych formularzy dla wniosku o wydanie nakazu zapłaty czy sprzeciwu od nakazu zapłaty. Podobna konstrukcja ma miejsce w postępowaniu uproszczonym. Dobrym rozwiązaniem jest też umożliwienie wniesienia notarialnego nakazu zapłaty w formie elektronicznej, za pomocą systemu teleinformatycznego. Pozwoliłoby to rozstrzygnąć problem w sprawach, w których poprzednio został wydany przez sąd nakaz zapłaty, wierzyciel ponownie występuje do notariusza o wydanie notarialnego nakazu zapłaty. Obecnie ciężar przeciwstawienia się ponownemu orzekaniu co do tego samego roszczenia, poprzez podniesienie takiego zarzutu w sprzeciwie będzie spoczywał na dłużniku.

W celu uniknięcia tego typu sytuacji notariusze powinni zostać wyposażeni w narzędzia, które pozwoliły by im na weryfikowanie, czy w danej sprawie nie zostało już uprzednio wydane orzeczenie sądu. Stworzenie odpowiedniego systemu rejestrującego wydawane przez notariuszy nakazy zapłaty oraz pozwalającego na elektroniczną wymianę informacji między notariuszem, sądem i wierzycielem to kolejne wyzwanie przed jakim staje ustawodawca. W Europie możemy jednak znaleźć tego typu rozwiązania. Taka możliwość istnieje m.in. na Węgrzech, gdzie od 2010 roku również notariusze mogą wydawać nakazy zapłaty – przekonuje Mariusz Kowolik.