Unieważnienie podziału majątku wspólnego byłych małżonków – skarga pauliańska

Przeczytaj także: Intercyza – co zrobić, by nie zostać z niczym?

Sąd Najwyższy musiał zważyć dwie, zdaje się wzajemnie sprzeczne, a chronione prawem zasady. Z jednej strony pewność obrotu prawnego, orzekanie przez Sądy niezawisłe i możliwość kwestionowania wyroku Sądu przez określone prawem osoby – przede wszystkim strony postępowania ,w określony przez prawo sposób – środki zaskarżenia, a z drugiej: ochrona wierzyciela.

Wyrok, choć wywołany na gruncie sprawy nieoczywistej zdaje się oczywisty i jednoznaczny – inny byłby w niezgodzie z naczelną zasadą prawa cywilnego, a mianowicie zasadą ochrony wierzyciela. Nie można akceptować sytuacji, w których dłużnicy będą dokonywali działań, które pod przykryciem postępowania sądowego, de facto będą zmierzały tylko do uniemożliwienia wierzycielowi zaspokojenia swojego roszczenia. Dłużnik musi mieć świadomość odpowiedzialności za swoje długi zwłaszcza, że w stosunkach gospodarczych, w tym w stosunkach z bankami, za niespłacone i niewyegzekwowane długi płacą najczęściej nie banki, tylko ich Klienci.

W dniu 27 stycznia 2016 roku, w sprawie o sygnaturze akt II CSK SP 149/15 Sąd Najwyższy uprawnienie do złożenia skargi pauliańskiej przyznał fiskusowi i to niezależenie od postępowania administracyjnego. Stan faktyczny, który stanowił podstawę orzeczenia Sądu Najwyższego przedstawiał się bardzo podobnie, jak stan faktyczny opisany powyżej, tj. jeden z małżonków przekazał w podziale majątku cały majątek drugiemu małżonkowi, nie żądając nic w zamian. Problem prawny sprowadzał się zaś do odpowiedzi czy organ podatkowy może żądać w postępowaniu cywilnym egzekucji podatków, w sytuacji, gdy wcześniej zastosował procedurę administracyjną. Jak podała Sędzia SN Anna Owczarek, skarga pauliańska ma zastosowanie także do ochrony wierzycieli publicznych. Ponadto dodała, że przedmiotem rozważań SN było zagadnienie cywilno-prawne, rozstrzygane przez sądy cywilne, a nie zagadnienie administracyjno-prawne.

Podsumowując, wskazać należy, iż oba wyroki Sądu Najwyższego nie dają możliwości skutecznego żądania przez wierzyciela uznania każdego podziału majątku za bezskuteczny. Wyroki SN nie mają charakteru rewolucyjnego i strony będące w trakcie postępowań o podział majątku, te które postępowanie zakończyły lub przygotowują się do jego zainicjowania, nie mają się czego obawiać. Sam podział majątku nie powoduje uszczuplenia majątku tylko z tej przyczyny, że teraz wierzyciel może zaspokoić się tylko z połowy mi przysługującej, a w trakcie małżeństwa mógł zaspokoić się z całości majątku wspólnego. Wierzyciel może skutecznie żądać uznania podziału majątku za bezskuteczny tylko w sytuacji, gdy ten podział spowoduje niemożliwość zaspokojenia jego roszczenia – nastąpi pokrzywdzenie wierzyciela. W praktyce będzie to właśnie zrzeczenie się przez jednego ze współwłaścicieli ze spłaty na jego rzecz czy, na przykład sprzedaż jakiegoś składnika majątku wspólnego za rażąco niską cenę.

Autor: Aplikant Adwokacki Dominika Kolosek,