Nowa definicja niewypłacalności zapewni większą ochronę dłużnikom

Przeczytaj także: Postępowanie upadłościowe dla małych firm czekają zmiany

Precyzyjne określenie momentu, w którym podmiot staje się niewypłacalny ma ogromne znaczenie dla przedsiębiorców. Od tej chwili bowiem na dłużniku ciąży wiele istotnych obowiązków – w tym przede wszystkim obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości - których zaniechanie może skutkować znaczną odpowiedzialnością osobistą reprezentantów dłużnika. Warto również pamiętać, że w świetle nowej regulacji zamiast upadłości dłużnicy będą mogli wybrać jedno z postępowań restrukturyzacyjnych, którego terminowe otwarcie umożliwi kontynuowanie działalności i może zapewnić ochronę reprezentantom dłużnika.

Niewykonywanie zobowiązań

Istnieją dwie główne przesłanki zaistnienia stanu niewypłacalności. Pierwszą z nich jest niewykonywanie przez dłużnika wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ta na pozór nieskomplikowana definicja w praktyce spowodowała wiele problemów prawnych. Przede wszystkim, choć nie ulega wątpliwości, że sformułowanie ‘zobowiązań pieniężnych’ wymaga posiadania przez dłużnika przynajmniej dwóch zobowiązań, to jednak nie rozstrzyga, czy istnienie tylko dwóch długów jest wystarczające.

Praktyka orzecznicza sądów jest w tym zakresie bardzo różna – część sądów uznaje zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu, że podmiot, który nie zapłaci drugiej faktury staje się niewypłacalny, zdaniem innych dłużnik staje się niewypłacalny dopiero gdy zaprzestanie wykonywania większej części swoich zobowiązań, niektóre orzeczenia skoncentrowały się natomiast na poszukiwaniu złotego środka. Niestety, brak jednolitości orzeczniczej w tym zakresie w dalszym ciągu powoduje niepewność co do rozstrzygnięcia i tym samym naraża przedsiębiorców na surową odpowiedzialność.

Ustawodawca podjął próbę ściślejszego uregulowania tej kwestii poprzez wskazanie, że dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, przy czym domniemywa się, że utrata tej zdolności następuje, jeżeli opóźnienie w wykonaniu tych zobowiązań przekracza trzy miesiące. Oczywiście jest to domniemanie możliwe do obalenia, niemniej jednak z pewnością będzie stanowiło cenną wskazówkę interpretacyjną, co może przyczynić się do stopniowego ujednolicenia orzecznictwa w tym zakresie.

Przewyżka długów nad majątkiem

Drugą okolicznością powodującą stan niewypłacalności (w przypadku osób prawnych i tzw. ułomnych osób prawnych) jest sytuacja w której zobowiązania dłużnika przekraczają wartość jego majątku, nawet jeśli dłużnik wykonuje na bieżąco te zobowiązania. Z uwagi na taki kształt regulacji obecnie wiele podmiotów jest wręcz stale niewypłacalnych od początku swojego istnienia. Niejednokrotnie jest to sztuczna niewypłacalność, nieznajdująca podstaw w faktycznej sytuacji finansowej danego podmiotu, a wynikająca m.in. z konieczności ujęcia po stronie zobowiązań pożyczek udzielonych przez wspólników.

Wychodząc naprzeciw praktyce funkcjonowania podmiotów gospodarczych ustawodawca sprecyzował, że o tego rodzaju niewypłacalności będzie można mówić, gdy zobowiązania pieniężne przekroczą wartość majątku dłużnika, a stan ten utrzymuje się 24 miesiące. Choć okres ten już obecnie uznawany jest przez część praktyków prawa jako zbyt długi należy wskazać, że najważniejszą zmianą nie jest w istocie określenie dopuszczalnego okresu utrzymywania się tzw. przewyżki, lecz wyłączenie części zobowiązań z zakresu przedmiotowej definicji. Po pierwsze, na potrzeby ustalenia przewyżki do zobowiązań pieniężnych danego podmiotu nie będą wliczane zobowiązania przyszłe i warunkowe, co jest rozwiązaniem zdecydowanie słusznym. Po drugie, zobowiązania te nie obejmą także zobowiązań wobec wspólnika lub akcjonariusza z tytułu pożyczki lub innej podobnej czynności. Dzięki temu zastrzeżeniu wiele podmiotów, które w świetle obecnej definicji powinny być uznane za niewypłacalne, przestanie być zagrożona niewypłacalnością na tej podstawie.