Członek zarządu może wystąpić o przywrócenie do pracy

Przeczytaj także: Członek zarządu spółki kapitałowej może żądać przywrócenia do pracy

Według art. 201 § 4 ksh członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że akt założycielski stanowi inaczej. Niezależnie jednak od takiego powołania, spółka z o.o. może podpisać z członkiem zarządu umowę o pracę. Powstaje wówczas – obok tzw. stosunku korporacyjnego – również stosunek pracy, którego celem jest wykonywanie obowiązków członka zarządu danej spółki kapitałowej.

Zasady odwołania z funkcji zarządczej

Członek zarządu może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników. Nie pozbawia go to roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu. Przewiduje to art. 203 § 1 ksh. Po odwołaniu ustaje stosunek korporacyjny. Jednak nie oznacza to wcale ustania stosunku pracy, jeżeli taki łączył członka zarządu z daną korporacją. Wyjątkiem będzie jedynie sytuacja, gdy umowa o pracę została zawarta na okres wypełniania funkcji zarządczej w firmie.

---

Ważne!
Jeżeli umowę o pracę zawarto na czas dłuższy, np. nieokreślony, to spółka pragnąca rozstać się z danym menedżerem musi podjąć działania mające na celu rozwiązanie również stosunku pracy.

---

W praktyce jednak zdarzają się sytuacje, w których umowa
o pracę zostaje rozwiązana przez pracodawcę niezgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Powstają w takich przypadkach wątpliwości, czy członkowi zarządu przysługują takie same uprawnienia, jak innym pracownikom, w tym również roszczenie o przywrócenie do pracy.

Kwestią tą zajmował się Sąd Najwyższy. Najbardziej istotne znaczenie ma przyjęta 16 maja 2012 r. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego (sygn. akt III PZP 3/12). Warto podkreślić, że wniosek o rozstrzygnięcie tego problemu został złożony przez rzecznika praw obywatelskich. Chodziło bowiem o to, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego powstały rozbieżności dotyczące tego, czy odwołanemu członkowi zarządu spółki kapitałowej – czyli również spółki z o.o. – zatrudnionemu na tym stanowisku na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązano niezgodnie z prawem, służy roszczenie o przywrócenie do pracy.

Według pierwszego stanowiska reprezentowanego w orzecznictwie przepisy wspomnianego art. 203 § 1 ksh sprzeciwiają się temu, aby odwołany członek zarządu, który był zatrudniony na tym stanowisku na podstawie umowy o pracę, mógł zostać przywrócony do pracy, w razie gdy umowa ta została rozwiązana niezgodnie z prawem. Natomiast zgodnie z drugim stanowiskiem wspomniane regulacje Kodeksu spółek handlowych nie są przepisami szczególnymi w stosunku do unormowań prawa pracy. Oznacza to, że nie wyłączają więc możliwości przywrócenia do pracy członka zarządu spółki, który był zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

Stosunek korporacyjny i stosunek pracy

Zajmując stanowisko wobec tych rozbieżności, w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego podkreślono, że ustanie stosunku korporacyjnego nie prowadzi do automatycznego ustania stosunku pracy. Będzie tak, jedynie gdy chodzi o umowę o pracę zawartą na czas pełnienia funkcji w zarządzie. Dlatego też SN uznał, że w przypadku rozwiązania – z naruszeniem prawa – umowy o pracę z członkiem zarządu spółki kapitałowej odwołanym na podstawie przepisów Kodeksu spółek handlowych nie jest wyłączone roszczenie o przywrócenie do pracy.

Orzecznictwo

Jeżeli odwołany członek zarządu, przywrócony do pracy na podstawie wyroku sądu pracy, zgłosi gotowość jej wykonywania, dojdzie do reaktywacji stosunku pracy. Oznacza to reaktywację statusu pracownika – odwołanego członka zarządu, który już wcześniej został pozbawiony prawa zarządu spółką. Ochrona przed naruszającym prawo rozwiązaniem umowy o pracę dotyczy stosunku prawnego, jaki obowiązuje po odwołaniu z zarządu. Jednak przywrócony do pracy członek zarządu w szczególności nie odzyskuje prawa zarządu spółką (uchwała z 16 maja 2012 r. siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, sygn. akt III PZP 3/12).

W uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego zwrócono także uwagę, że utrata stanowiska członka zarządu, która nastąpiła w ramach stosunku organizacyjnego, ogranicza w zasadniczy sposób realizację roszczeń związanych z niezgodnym z prawem rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę. Tym samym wyłącza możliwość przywrócenia do pracy na tym stanowisku.

Uwzględnienie roszczenia przez sąd pracy

Jednocześnie wskazano, że sąd pracy ma możliwość wyboru za pracownika roszczenia o odszkodowanie zamiast zgłoszonego przywrócenia do pracy właśnie wtedy, kiedy uwzględnienie tego ostatniego żądania jest niemożliwe lub niecelowe. Brak możliwości wykonywania obowiązków pracowniczych po restytucji stosunku pracy w pełni uzasadnia wybranie za pracownika roszczenia o odszkodowanie.

Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy

Problem pojawia się w przypadku pracownika podlegającego szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy. W tym przypadku sąd pracy nie ma możliwości wyboru za pracownika roszczenia o odszkodowanie, chyba że znajdzie podstawę do zastosowania art. 477[1] Kodeksu postępowania cywilnego. Przepis ten daje uprawnienie do orzeczenia odszkodowania zamiast przywrócenia do pracy. Stosownie do tego przepisu, jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione, sąd może z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że przepis ten odnosi się do sytuacji, kiedy roszczenie o przywrócenie okaże się nieuzasadnione lub nie może być uwzględnione z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
• Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).
• Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Portal SpolkaZoo.pl - serwis dla członków zarządów spółek z o.o. Praktyczne porady z zakresu prawa handlowego i zarządzania spółką, przydatne wzory dokumentów, informacje o zmianach w prawie.