Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego

4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o aktach stanu
cywilnego nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.


Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski




2
Warszawa, 27 stycznia 2011 r.
BAS-WAPEiM-204/11



Pan
Grzegorz Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna
w sprawie stwierdzenia – w trybie art. 95a ust. 3 Regulaminu Sejmu – czy
komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o aktach stanu
cywilnego (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Piotr Tomański) jest
projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej

Przedstawiony projekt ustawy przewiduje zmianę art. 40 ustawy z dnia
29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2004 r. Nr 161,
poz. 1688, ze zmianami). Artykuł 40 ust. 3 pkt 7 ustawy stanowi, że pisemne
zgłoszenie urodzenia dziecka wystawione przez lekarza, położną lub zakład
opieki zdrowotnej powinno w szczególności zawierać określenie płci, ciężaru i
długości dziecka. Projekt przewiduje natomiast obowiązek zamieszczania w
pisemnym zgłoszeniu urodzenia dziecka informacji dotyczących płci, ciężaru i
długości dziecka jedynie w tych sytuacjach, w których będzie to możliwe.
Ponadto proponuje się, aby do aktu urodzenia nie wpisywało się imienia (imion)
i płci dziecka, jeżeli w pisemnym zgłoszeniu urodzenia dziecka nie wskazano
płci.
Przedmiot projektu ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego nie
jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej.

Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski

Warszawa, dnia 25 lutego 2011 r.
SĄD NAJWYŻSZY
BIURO STUDIÓW I ANALIZ
Pl. Krasińskich 2/4/6, 00-951 Warszawa


BSA I – 021– 28/11


U W A G I
do komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo
o aktach stanu cywilnego

Stosownie do tre ci art. 2 ustawy z dnia 29 wrze nia 1986 r. – Prawo o aktach
stanu cywilnego, rejestracji stanu cywilnego osób dokonuje się w księgach stanu cy-
wilnego w formie aktów urodzenia, małżeństwa oraz aktu zgonu. Każdy z wymienio-
nych aktów służy okre leniu cech osobistych osoby ludzkiej (wiek, płeć), sytuacji ro-
dzinno-prawnej (panna, kawaler, żonaty, mężatka, rozwiedziony, rozwiedziona,
wdowiec, wdowa) bądź stanowiska w społeczeństwie (obywatelstwo, posiadanie
praw publicznych, zdolno ć do czynno ci prawnych). Wszystkie te przymioty mogą
się odnosić tylko do osoby żywo urodzonej. Tylko taka osoba uzyskuje bowiem,
podmiotowo ć w stosunkach cywilno-prawnych, w przeciwieństwie do urodzenia
martwego, które z punktu widzenia medycznego jest równoznaczne z ustaleniem
funkcji życiowych płodu. Płód jako taki nie mie ci się w kategoriach stanu cywilnego.
Wyjątkowo jedynie z płodem związane są prawa np. do naprawienia szkody dozna-
nej przed urodzeniem (art. 4461 k.c.), czy nabycia spadku (art. 927 § 2 k.c.), ale wa-
runkiem jest urodzenie dziecka żywego.
Poza szczególnymi regulacjami tylko dziecko żywo urodzone nabywa zdol-
no ć prawną, a to oznacza konieczno ć sporządzenia dla takiego dziecka aktu uro-
dzenia ze wszystkimi cechami identyfikującymi, w tym zwłaszcza jego pochodzenia,
płci, imienia.
Dziecko martwo urodzone nie nabywa zdolno ci prawnej. W przeciwieństwie
do urodzenia żywego.
mierć dziecka żywo urodzonego jest zdarzeniem kształtującym stan cywilny i
sprowadza konieczno ć zarejestrowania tego zdarzenia w postaci aktu zgonu, co nie
ma miejsca w przypadku urodzenia martwego, a co tłumaczy sposób rejestracji ta-
kiego urodzenia przewidziany w art. 38 ust. 2 ustawy – Prawo o aktach stanu cywil-
nego. Według tego wymogu sporządzony akt urodzenia dziecka martwego stanowi
dowód zarówno urodzenia jaki i zgonu, skoro stosownie do tre ci § 1 ust. 2 pkt 2 roz-
p. Min. Zdr. z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie wzoru karty zgonu oraz sposobu jej
wypełnienia (Dz. U. Nr 153, poz. 1782 ze zm.) dla dzieci martwo urodzonych, bez
względu na czas trwania ciąży, wypełniania jest karta zgonu.
W literaturze rozróżnia się urodzenie martwe bądź to jako zgon płodu przed
całkowitym jego wydaleniem lub wydobyciem z ustroju matki, czyli w okresie ciąży,
bądź też zgon stwierdzony po czynno ci porodowej, objawiający się stwierdzeniem
braku oznak życia. W tym drugim przypadku sporządzenie aktu urodzenia stosownie
do wymogów art. 40 – Prawo o aktach stanu cywilnego nie przedstawia trudno ci.
Zgon płodu we wczesnej fazie jego rozwoju może natomiast oznaczać niemożliwo ć
okre lenia jego cech osobowych. To za może się przełożyć na niemożliwo ć spo-
rządzenia aktu urodzenia, w konsekwencji sprowadzać ujemne następstwa w zakre-
sie realizacji uprawnień rodziców, zarówno natury socjalnej jak i związanych z po-
chówkiem, zwłaszcza na tle art. 11 ust. 5 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmen-
tarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295 ze zm.). Doniosło ć
omawianego zagadnienia ilustruje przedmiot oceny i wypowiedzi Wojewódzkiego
Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 23 października 2007 r., II SA/Bd
621/07 (Lex nr 419007). Sąd ten stwierdził mianowicie:
1. Skoro zarejestrowanie w księgach stanu cywilnego zgonu następuje w for-
mie aktu zgonu, to zapis w art. 11 ust. 5 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmenta-
rzach i chowaniu zmarłych oznacza, iż na przedkładanej administracji cmentarza, w
celu pochowania zwłok, karcie zgonu winna być umieszczona przez kompetentnego
pracownika lub kierownika USC adnotacja o sporządzonym w księgach stanu cywil-
nego akcie zgonu, a nie o zarejestrowaniu tejże karty zgonu. W przypadku martwo
urodzonego dziecka skarżącej, taka adnotacja na karcie zgonu poczyniona być nie
może wobec wykluczenia w art. 38 ust. 2 Prawa o aktach stanu cywilnego wystawie-
nia w takiej sytuacji aktu zgonu.
2. Ze względu na to, że za podlegające zwykłemu pochówkowi zwłoki w roz-
porządzeniu z dnia 7 grudnia 2001 r. (Dz. U. Nr 153, poz. 1783) uznano także ciała
dzieci martwo narodzonych, regulacja ta winna znaleźć odzwierciedlenie w odpo-
wiednim przepisie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych (np. iż obowiązek ad-
notacji na karcie zgonu o zarejestrowaniu zgonu nie dotyczy dzieci martwo narodzo-
nych). Brak takiego przepisu oznacza, iż w trakcie prac legislacyjnych nie dokonano
synchronizacji unormowań dotyczących chowania zmarłych z przepisami Prawa o
aktach stanu cywilnego. Jednak powyższa luka w prawie nie może być wypełniana
przez urząd stanu cywilnego poprzez dokonanie czynno ci nie znajdującej oparcia w
stanowiącej podstawę jego działania ustawie z dnia 29 wrze nia 1986 r. Prawa o ak-
tach stanu cywilnego, to jest rejestrację karty zgonu.
Wyżej przedstawione uwagi skłaniają do wyrażenia aprobaty dla zamierzonej
zmiany.

2