Umowa darowizny: polecenie

Przeczytaj także: Ujawnienie niezgłoszonej darowizny pieniężnej lub pożyczki = 20 proc. podatku

W tym celu zazwyczaj w umowie darowizny wpisuje się odpowiednie dodatkowe postanowienie opisujące, do czego zobowiązany zostaje obdarowany. Obdarowany nie zobowiązuje się przy tym wyraźnie do wykonania polecenia. Ów obowiązek określonego działania lub zaniechania może mieć charakter osobisty (np. kontynuowanie nauki na studiach) bądź majątkowy (przeznaczenie przedmiotu darowizny np. nieruchomości na określony cel). Może to być obowiązek świadczenia na rzecz osoby trzeciej (np. w pewnych sytuacjach obciążenie nabywcy nieruchomości obowiązkiem zapłaty na rzecz osoby trzeciej określonej kwoty pieniężnej), dla samego obdarowanego bądź jakiś obowiązek na rzecz darczyńcy.

Przy formułowaniu polecenia w treści umowy darowizny, trzeba zachować szczególną ostrożność. Jeśli bowiem polecenie będzie mogło zostać zinterpretowane jako zobowiązanie wzajemne obdarowanego do świadczenia wzajemnego na rzecz darczyńcy czy innej osoby, może to pozbawić daną umowę cech umowy darowizny. Nałożenie na obdarowanego obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej tylko wówczas nie pozbawia umowy cech nieodpłatności, gdy nie przekreśla istoty darowizny, wyrażającej się w przysporzeniu majątku obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. Osoba trzecia odnosząca korzyść z polecenia nie może żądać jego wykonania.

Z zasady obciążenie darowizny poleceniem nie oznacza, aby taki był cel jej dokonania, a wypełnienie polecenia nie jest traktowane jako „zapłata” za świadczenie darczyńcy. Jednak sam fakt, że z wykonania polecenia ma wynikać dla darczyńcy korzyść majątkowa, a dla obdarowanego zmniejszenie wartości przedmiotu darowizny, nie stanowi podstawy twierdzenia, że dana czynność nie była darowizną. W przypadkach wątpliwych istotne znaczenie ma wola darczyńcy.

Przykład: Poleceniem może być np. nałożenie na obdarowanego obowiązku pomocy przy pielęgnacji ogródka czy postawienia nagrobka darczyńcy, opiekowania się grobem określonej osoby zmarłej bądź samego darczyńcy (gdy ten umrze), podjęcia przez obdarowanego studiów wyższych lub leczenia się, zaprzestania picia alkoholu, odbycia pielgrzymki w określonej intencji, spotkania się z określoną osobą, opieki nad jakąś osobą chorą czy niepełnosprawną, wpłaty określonej kwoty na rzecz fundacji, kościoła bądź szpitala, albo też wypłaty danej sumy pieniędzy czy wydania oznaczonej rzeczy (nawet będącej osobistą własnością obdarowanego) osobie wskazanej przez darczyńcę.

Jeśli samo tylko polecenie byłoby sprzeczne z prawem lub z zasadami współżycia społecznego samego polecenia (np. gdyby darczyńca polecił obdarowanemu, żeby kogoś pobił albo żeby się rozwiódł), to jedynie to polecenie byłoby nieważne, a sama darowizna pozostawałaby w mocy, chyba że z całokształtu okoliczności wynikałoby, iż bez klauzuli zawierającej polecenie umowa darowizny nie zostałaby zawarta (art. 58 K.c.).

Polecenie nie czyni kogokolwiek wierzycielem. Jeśli jednak darczyńca wykona swoje zobowiązanie, będzie mógł żądać wypełnienia polecenia, chyba że ma ono wyłącznie na celu korzyść obdarowanego. Realizacji polecenia można więc żądać dopiero po wykonaniu darowizny. Polecenie nie może bowiem zmniejszać majątku obdarowanego, gdyż istotą darowizny jest wzbogacenie obdarowanemu kosztem majątku darczyńcy. Uprawnienie takie występuje jedynie, gdy polecenie ma na celu korzyść (majątkową czy osobistą) darczyńcy, osoby trzeciej czy instytucji bądź ogólny interes społeczny. Nikt natomiast nie może żądać wykonania poleceń mających na celu wyłącznie korzyść obdarowanego.

Za życia darczyńcy wyłącznie on może zgłosić wobec obdarowanego takie żądanie i nikt inny (choćby nawet darczyńca został całkowicie ubezwłasnowolniony). Natomiast po śmierci darczyńcy wypełnienia polecenia mogą się domagać jego spadkobiercy (niezależnie od tego w czyim interesie zostało ono zastrzeżone), a jeśli polecenie ma na względzie interes społeczny – również właściwy organ państwowy (np. organ jednostki organizacyjnej, na rzecz której polecenie ma być wykonane, prokurator). Uprawnienie to przysługuje każdemu spadkobiercy (ustawowemu i testamentowemu) z osobna, nie muszą oni działać wspólnie.

Żądanie, aby obdarowany wypełnił polecenie (czyli podjął właściwe działanie lub zaniechał określonego działania), można zgłosić w każdej formie, również w drodze sądowej.

Obdarowany może odmówić wypełnienia polecenia, jeżeli jest to usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany stosunków. Istotność ta powinna być oceniana na tle konkretnych stosunków majątkowych i osobistych obdarowanego, darczyńcy, a jeśli polecenie zostało ustanowione z korzyścią dla osoby trzeciej, także tej osoby.