Ograniczenia w dochodzeniu roszczeń z rękojmi

Przeczytaj także: Zakupy rzeczy używanych w Internecie

Wyłączenie stosowania przepisów o rękojmi

W pierwszej kolejności podkreślić należy, iż przepisy te nie mają charakteru norm bezwzględnie wiążących, a zatem możliwości zastosowania uprawnień z rękojmi mogą zostać wyłączone w umowie przez strony, bądź jedną z nich. Przed podpisaniem umowy warto więc sprawdzić czy zawiera ona taki zapis. Przy jednoczesnym braku dokumentu gwarancyjnego może się bowiem okazać, że kupujący nie ma podstaw prawnych do występowania z roszczeniami przeciw sprzedawcy w przypadku gdy produkt okaże się wadliwy. Dopuszczalne z mocy prawa ograniczenie lub wyłączenie rękojmi będzie jednak bezskuteczne wówczas, gdy sprzedawca podstępnym działaniem lub zaniechaniem wprowadził kupującego w błąd co do istnienia wady.

Terminy na realizację uprawnień z rękojmi

Jak wskazuje art. 568 § 1 KC, możliwość realizowania uprawnień przez kupującego doznaje ograniczeń czasowych. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku, a gdy chodzi o wady budynku po upływie lat trzech, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. Są to terminy powszechnie znane, nie każdy zdaje sobie jednak sprawę z tego, iż nie są one terminami przedawnienia. W piśmiennictwie zdecydowanie przeważa ocena, że mamy w tym wypadku do czynienia z terminami zawitymi, co niesie ze sobą daleko idące konsekwencje.

Przedawnienie nie powoduje wygaśnięcia roszczenia, a jedynie jego zmianę w tzw. zobowiązanie naturalne, którego cechą jest możliwość uchylenia się dłużnika od zaspokojenia roszczenia. Odmiennie jest natomiast w przypadku terminów zawitych. Skutkiem ich przekroczenia jest wygaśnięcie uprawnień, a zatem kupujący nie może liczyć na to, że sprzedawca nie podniesie zarzutu upływu terminu w ewentualnym procesie. Sąd ma obowiązek uwzględnić upływ terminu zawitego z urzędu, bez potrzeby oczekiwania na zarzut strony przeciwnej, w związku z czym po upływie terminu wskazanego w art. 568 § 1 KC roszczenia kupującego z tytułu rękojmi nie mogą być skutecznie dochodzone przed sądem.

Świadomość kupującego jako przesłanka negatywna

Pomimo, iż terminy określone dla dochodzenia roszczeń z rękojmi jeszcze nie upłynęły, sprzedawca będzie zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. Ponadto kupujący utraci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, nawet gdy nie zdawał sobie sprawy z istnienia wady w momencie zakupu, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, a w wypadku gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte, w ciągu miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć. Jeszcze większy rygor ustawodawca nakłada na przedsiębiorców, stanowiąc że przy sprzedaży między osobami prowadzącymi działalność gospodarczą konieczne jest niezwłoczne zawiadomienie sprzedawcy o dostrzeżonej wadzie. Jeśli więc sprzedawca wykaże, iż kupujący miał świadomość istnienia wady rzeczy i nie złożył we wskazanym ustawą terminie odpowiedniego zawiadomienia, skuteczne dochodzenie roszczeń nie będzie możliwe.

Do czego uprawnia zarzut z rękojmi?

Zgodnie z art. 568 § 3, zarzut z tytułu rękojmi może być podniesiony także po upływie terminów wskazanych w ustawie, jeżeli przed ich upływem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie. Wedle często stosowanego przez kupujących rozumowania, z przepisu tego wynika, że zawiadomienie sprzedawcy o wadliwości przedmiotu sprzedaży przed upływem zawitego terminu otwiera kupującemu drogę do dochodzenia uprawnień określonych w art. 560 czy 561 KC, także po jego upływie. Interpretacja taka jest jednak niewłaściwa. Zarzut z rękojmi nie jest bowiem tożsamy z uprawnieniami z rękojmi.