Dywidenda jako dopłata w spółce z o.o.

Przeczytaj także: Wypłata dywidendy - ostracyzm wspólnika

Pytanie: Czy jeden ze wspólników może nie wypłacać swojej dywidendy i przeznaczyć ją na dopłatę w spółce z o.o.?

Odpowiedź: W mojej ocenie istnieje taka możliwość. W myśl art. 191 § 1 ksh wspólnik ma prawo do udziału w zysku spółki wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku (art. 191 § 2 ksh).

Z treści tego przepisu wynika, że prawo do dywidendy nie powstaje automatycznie, lecz na mocy uchwały wspólników, która przeznacza całość lub część zysku za dany rok obrotowy do podziału między wspólników. Oczywiście równie dobrze uchwała może w ogóle nie przeznaczać zysku do podziału, pożytkując go jako zasilenie kapitału zapasowego lub rezerwowego.

Uchwała wspólników może przeznaczyć zysk na dopłaty

Moim zdaniem nie ma żadnego powodu, dla którego można by było odmówić wspólnikom prawa do podjęcia takiej uchwały o podziale zysku, która nie przeznaczyłaby go do podziału, ale nakazywała go zaliczyć jako dopłaty wnoszone przez wspólników. Skoro bowiem w literaturze powszechnie dopuszcza się możliwość przelania zysku na kapitał zapasowy lub rezerwowy – dlaczego nie mógłby on wspomóc spółki także poprzez to, co mylnie nazywa się „dopłatami na kapitał zakładowy”? Mylnie, ponieważ de facto dopłaty nie zwiększają wielkości kapitału zakładowego.

Tezę o tym, że zysk spółki można przeznaczyć na dopłaty, należy jednak uzupełnić o konieczność spełnienia istotnego warunku, który wynika z art. 177 § 1 ksh. Mianowicie dopłaty muszą wynikać z umowy spółki. Jak stanowi bowiem analizowany przepis, „umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału”.

Inny sposób podziału zysku

Przepis art. 191 § 2 ksh pozwala na „inny sposób podziału zysku”, który byłby określony w umowie spółki. Można bowiem już w umowie spółki przewidzieć, że np. wspólnicy są wyłączeni od udziału w zysku, który jest przeznaczany na kapitał zapasowy lub rezerwowy. I znowu: skoro powszechnie dopuszcza się przeznaczanie zysku na owe kapitały, to nie ma powodu, dla którego nie można zysku spółki przeznaczyć na dopłaty, których obowiązek wniesienia również musi wynikać z umowy spółki.

Niezależnie jednak od tego, czy przeznaczą Państwo zysk na dopłaty w drodze uchwały, czy też umową spółki, należy każdorazowo pamiętać, aby decyzja taka nie stanowiła pokrzywdzenia wspólnika. Taki pokrzywdzeniem byłoby np. wyłączenie zysku w ogóle lub na znaczny okres czasu, który w rzeczywistości wykluczałby możliwość uczestnictwa wspólników w zysku spółki – chyba że jest to spółka realizująca cel niegospodarczy (non profit).

Co zrobić, jeśli uchwała o podziale zysku już została podjęta?

Jeśli w Państwa spółce została już podjęta uchwała wspólników, która przyznaje im prawo do udziału w zysku rocznym spółki, w takiej sytuacji wspólnicy nabyli wobec spółki roszczenie o wypłatę przypadającej im części tego zysku. Roszczenie to ma niewątpliwie charakter obligacyjny, może zostać zbyte, a co najważniejsze – także potrącone (art. 498 i następne Kodeksu cywilnego). Natomiast w myśl art. 178 § 1 ksh, wysokość i terminy dopłat oznaczane są w miarę potrzeby uchwałą wspólników.

A zatem, jeżeli mamy z jednej strony wymagalne roszczenie wspólnika wobec spółki o wypłatę udziału w zysku, a z drugiej – wymagalne roszczenie spółki do wspólnika o wniesienie dopłat (wynikające z uchwały, o której mowa w art. 178 § 1 ksh), wtedy spełnione są przesłanki dopuszczalności potrącenia.

Artykuł 498 § 1 kc stanowi bowiem, że gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

W takiej sytuacji możecie więc Państwo potrącić obie wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 kc) przez oświadczenie złożone wobec drugiej strony (art. 499 kc zd. pierwsze).

Podstawa prawna:

• Art. 178 § 1 i art. 191 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037),
• Art. 498 i art. 499 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93).

Portal SpolkaZoo.pl - serwis dla członków zarządów spółek z o.o. Praktyczne porady z zakresu prawa handlowego i zarządzania spółką, przydatne wzory dokumentów, informacje o zmianach w prawie.