Ochrona praw pracownika w Kodeksie karnym

Przeczytaj także: Rozwiązanie umowy o pracę po 3 miesiącach świadczenia rehabilitacyjnego

Na ochronę praw pracowniczych wskazuje art. 218 K.k., z którego wynika, że nieprzyjemnych konsekwencji (grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności) może spodziewać się ten, kto podczas wykonywania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych:

• złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego (§ 1),
• odmawia ponownego przyjęcia do pracy, o której przywróceniu orzekł właściwy organ (§ 2),
• nie respektuje orzeczenia sądu zobowiązującego do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy (§ 3).

Winny nie tylko szef

Brzmienie powołanego przepisu pozwala sądzić, że kary za naruszenie praw pracowniczych mogą spotkać nie tylko szefa. „Wykonywanie czynności z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych” nie musi bowiem należeć tylko i wyłącznie do pracodawcy w rozumieniu art. 3 K.p. czy też do osoby, którą upoważnił do tego pracodawca będący jednostką organizacyjną (art. 3 K.p.). W piśmiennictwie zakłada się, że odpowiedzialność karna może spotkać także osobę uprawnioną do podejmowania czynności, które wywołują wpływ na stosunek pracy. Przyjmując takie założenie, sprawcą przestępstwa, o którym mowa w art. 218 K.k., może okazać się np. bezpośredni przełożony zatrudnionego czy kierownik działu.

Podmiotem czynów zabronionych może być również syndyk masy upadłościowej, który w myśl art. 173 ustawy z 28 lutego 2003 r.- Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.) obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. Pogląd ten jest o tyle zasadny, że to właśnie syndyk jest z mocy art. 3 K.p. organem uprawnionym do dokonywania czynności w sprawach pracowniczych, mimo działania organów upadłego pracodawcy (por. wyrok SN z 18 czerwca 2002 r., I PKN 171/01, OSNP 2004, Nr 7, poz. 121).

Warto przy tym zwrócić uwagę, że użyty przez ustawodawcę zwrot „ten, kto podczas wykonywania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (…) narusza prawa pracownika” nie oznacza wcale, że sprawcą przestępstwa może być jedynie osoba, która wykonuje obie te czynności- mimo użycia wskazującego na koniunkcję spójnika „i”, odpowiedzialności karnej nie wyklucza wykonywanie tylko czynności z zakresu prawa pracy lub tylko czynności w sprawach związanych z ubezpieczeniem społecznym

Kogo chroni K.k.?

Sprawcą niedozwolonego czynu może być przede wszystkim pracodawca. A komu przysługuje ochrona? Jeżeli chodzi o prawa wynikające ze stosunku pracy, to chroniony jest pracownik w rozumieniu, które nadaje temu terminowi Kodeks pracy. Zgodnie z art. 2 K.p., pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie:

• umowy o pracę (art. 22 i nast. K.p.),
• powołania (art. 68-72 K.p.),
• mianowania (art. 76 K.p.),
• wyboru (art. 73-75 K.p.),
• spółdzielczej umowy o pracę (art. 77 K.p.).