Umowa o pracę: niedozwolone klauzule

Przeczytaj także: Nieokreślony termin rozpoczęcia pracy

Jak już wcześniej wspomniano, tego rodzaju umowa może zostać wypowiedziana tylko wówczas, gdy (por. art. 33 K.p.):

• strony zawarły ją na ponad 6 miesięcy,
• możliwość wypowiedzenia została wyraźnie zaznaczona.

Jeżeli zatem strony zawarły umowy na mniej niż 6 miesięcy, to wprowadzenie do niej klauzuli umożliwiającej wypowiedzenie jest z punktu widzenia art. 18 § 1 i 2 K.p. nieważne, ponieważ prowadziłoby do znacznego osłabienia trwałości stosunku pracy w stosunku do tego, co proponuje K.p.

Przestój- nie pracujesz, nie zarabiasz?

Kodeks pracy stanowi wprost (por. art. 81 § 1 K.p.) , że po spełnieniu określonych przesłanek (nieświadczenie pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, przy jednoczesnej gotowości do jej wykonywania) pracownikowi należy się wynagrodzenie.

Biorąc pod uwagę powyższe, zasadne jest uznać, że nieważnością dotknięte są również wszelkie klauzule umów o pracę, w oparciu o które pracownik zostaje pozbawiony prawa do wynagrodzenia za czas przestoju. Pogląd ten potwierdził SN w dość leciwej, ale nadal zachowującej swą aktualność uchwale z 18 października 1977 r. (I PZP 23/77, OSNC 1978, Nr 4, poz. 7) stwierdzając, że zapisy umowy o pracę, wyłączające uprawnienie pracownika do wynagrodzenia za czas przestoju są nieważne z mocy art. 18 § 2 K.p. w zw. z art. 81 § 1 K.p.

Niedozwolone potrącenia

Kodeks pracy określa wyczerpujący katalog przypadków, w których możliwe jest dokonanie potrącenia z wynagrodzenia bez wiedzy i akceptacji zainteresowanego pracownika (por. art. 87 § 1 K.p.). Pracodawca może potrącić również inne należności (por. art. 91 K.p.), ale w takiej sytuacji konieczne jest spełnienie jednego, niezwykle ważnego warunku- zatrudniony musi wyrazić na to zgodę.

Zgoda na przyszłe potrącenia nie powinna jednak wynikać z umowy o pracę czy też z umowy o współodpowiedzialności materialnej- klauzula umowna w tym zakresie jest nieważna, co niejednokrotnie znalazło potwierdzenie w orzecznictwie.

I tak np. w uchwale z 4 października 1994 r. (I PZP 41/94, OSNAPiUS 1995, Nr 5, poz. 63) SN stwierdził, że nieważnością cechuje się wyrażenie przez zatrudnionego zgody na potrącanie mu z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości w wyniku inwentaryzacji. W uzasadnieniu do tego stanowiska skład orzekający wskazał m.in., że pracownik, przyzwalając na potrącenie, powinien mieć świadomość wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności. Świadomość ta bez wątpienia nie może towarzyszyć mu w momencie podpisywania umowy o pracę, kiedy nie istnieje jeszcze ani dług, ani odpowiedzialność za niego.

Ponadto w przepisie, który zezwala na potrącenia z wynagrodzenia za pracę, ustawodawca wspomina o „należnościach” . W opinii SN, użycie tego właśnie określenia pozwala wnioskować, że przedmiotem zgody na potrącanie mogą być tylko takie kwoty, które są należne zakładowi pracy i określone co do wysokości.