Prawo dewizowe: koniec z zasadą walutowości

Przeczytaj także: Prawo dewizowe: pozytywne zmiany?

Przed wprowadzonymi zmianami w polskim prawodawstwie istniała tzw. zasada walutowości, zgodnie z którą, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na terytorium Polski mogły być wyrażone tylko w pieniądzu polskim (poprzednie brzmienie art. 358 kc). Ponadto prawo dewizowe nakładało na przedsiębiorców chcących zawrzeć transakcję w obcej walucie obowiązek uzyskania od prezesa NBP właściwego zezwolenia dewizowego. Wymóg ten skutecznie zniechęcał przedsiębiorców do zawierania umów, które rozliczane byłyby w obcych walutach i w sposób oczywisty utrudniał przedsiębiorcom prowadzenie działalności gospodarczej. Umowy naruszające zasadę walutowości były na zasadzie art. 58 § 1 kc nieważne z mocy prawa jako czynność prawna sprzeczna z ustawą.

Jeśli zatem przedsiębiorcy chcieli w umowie wyrazić świadczenie pieniężne w euro to i tak musieli spełnić to świadczenie po przeliczeniu go na złotówki. Wiązało się z tym duże ryzyko kursowe, co biorąc pod uwagę ostatnie zawirowania na rynku walutowym, stanowiło dużą przeszkodę w rozwoju przedsiębiorców oraz stanowiło swoiste zagrożenie dla pewności obrotu gospodarczego.

Nowelizacja art. 358 kc wprowadziła zasadę, zgodnie z którą, jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. Co więcej, w wyniku znowelizowania ustawy Prawo Dewizowe, dla ważności umowy, w której przewidziane jest spełnienie świadczenia w walucie obcej, nie będzie już wymagane zezwolenie prezesa NBP.

Zasadą jest, że wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez NBP z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej (zdanie pierwsze § 2 art. 358 kc). Natomiast w zdaniu drugim wspomnianego przepisu ustawodawca przewidział, że w razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana. Zapis ten ma na celu ochronę wierzyciela przed nieuczciwym dłużnikiem, który w przypadku dużych wahań kursu waluty, w której zostało określone świadczenie, mógłby zwlekać ze spełnieniem tego świadczenia do czasu osiągnięcia przez daną walutę pożądanego poziomu, pozwalając wierzycielowi wybrać korzystniejszy kurs przeliczenia należności określonej w walucie obcej.

Likwidacja zasady walutowości jest dla przedsiębiorców bardzo korzystna – ogranicza w rozliczeniach między przedsiębiorcami ryzyko walutowe, a także wprowadza większą swobodę w zawieraniu przez nich umów. Ponadto przedsiębiorcy nie będą już musieli ponosić dodatkowych, nierzadko dużych kosztów związanych w koniecznością dokonywania przewalutowywania świadczeń pieniężnych wyrażonych w obcej walucie.