Kiedy pracownikowi można obniżyć wynagrodzenie za pracę?

Przeczytaj także: Wadliwa praca a prawo do wynagrodzenia

Wypowiedzenie dotychczasowych warunków umowy o pracę obejmuje tylko określone w jego treści warunki pracy lub płacy, a nie całą umowę. Zaoferowanie nowych warunków jest koniecznym składnikiem wypowiedzenia zmieniającego, bez którego nie może ono dojść do skutku. Wypowiedzenie zmieniające uważa się za dokonane dopiero wtedy, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki. Od tego momentu zaczyna biec okres wypowiedzenia zmieniającego, który dla danego pracownika jest taki sam, jak okres wypowiedzenia umowy o pracę. Pracownik może zaaprobować lub odrzucić zaproponowane mu warunki przed upływem połowy okresu wypowiedzenia, przy czym zgodę na przyjęcie nowych warunków może wyrazić także w sposób milczący. Na pracodawcy spoczywa obowiązek pouczenia pracownika o terminie, w którym powinien złożyć oświadczenie. W razie braku takiego pouczenia pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków. Przedmiotem wypowiedzenia zmieniającego są wynikające z umowy warunki pracy i płacy. Oznacza to, że wypowiedzenie zmieniające nie ma zastosowania do innych elementów treści umowy o pracę, jak np. rodzaju ustalonej umowy lub terminu jej rozwiązania.

Katalog przyczyn wypowiedzenia zmieniającego nie został wskazany w Kodeksie Pracy. W jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy wskazał, że wypowiedzenie warunków pracy i płacy może być uzasadnione zarówno przyczynami stanowiącymi podstawę do wypowiedzenia umowy o pracę, jak i innymi przyczynami adekwatnymi do wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Z drugiej jednak strony należy pamiętać, że przyczyna wypowiedzenia powinna być uzasadniona i rzeczywista, co oznacza, że powinna ona pozostawać w związku przyczynowym z konkretną zmianą dokonywaną w zakresie warunków pracy lub płacy pracownika.

Sąd Najwyższy dopuścił w kilku orzeczeniach możliwość wypowiedzenia pracownikowi tylko warunków płacy i obniżenie jego wynagrodzenia bez zmiany dotychczasowych warunków wykonywanej pracy.

Pierwszą z przyczyn obniżenia wysokości wynagrodzenia mogą być przyczyny ekonomiczne, leżące po stronie pracodawcy. Racjonalizacja zatrudnienia zmierzająca do obniżenia kosztów działalności pracodawcy stanowi uzasadnioną przyczynę do dokonania wypowiedzenia zmieniającego tylko w zakresie warunków płacy.

Kolejną z przyczyn obniżenia pensji pracownikowi może być realizowana przez pracodawcę zasada równego traktowania w zatrudnieniu. Obniżenie wynagrodzenia może być dokonane, jeżeli pracownik został zaszeregowany do wyższej kategorii uposażenia niżby mu przysługiwała i przez to jego wynagrodzenie odbiega od poziomu wynagrodzenia innych pracowników wykonujących jednakową pracę lub pracę o jednakowej wartości. Należy pamiętać, że praca o jednakowej wartości oznacza pracę, której wykonywanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych potwierdzonych dokumentami lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności. Obniżenie wynagrodzenia może mieć miejsce również wówczas, gdy wynagrodzenie pracownika stało się niewłaściwe w stosunku do jego wydajności i jakości jego pracy.

Sąd Najwyższy dopuścił możliwość traktowania obniżenia warunków płacy pracownikowi jako dodatkowego środka dyscyplinującego pracownika, gdy z jakichś powodów nie przestrzega ustanowionej w zakładzie dyscypliny pracy.