Zasiłek chorobowy: co należy wiedzieć?

Przeczytaj także: Świadczenie chorobowe finansowane w całości przez ZUS nadzieją dla wielu pracodawców

Wyczekiwanie

Aby pracownik mógł uzyskać wynagrodzenie za czas choroby (zasiłek chorobowy), powinien posiadać 30-dniowy okres wyczekiwania. Wyczekiwanie nie jest wymagane, gdy niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Natomiast wymagany jest okres wyczekiwania, gdy niezdolność do pracy powstała w czasie ciąży.

Absencja chorobowa, spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, jest finansowana bądź wynagrodzeniem chorobowym finansowanym przez pracodawcę, bądź zasiłkiem chorobowym.

Okresu niezdolności do pracy z powodu choroby, przypadającego w czasie wyczekiwania, nie wlicza się do okresu 33 dni w roku kalendarzowym, w czasie których pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia ze środków zakładu pracy, ani do okresu zasiłkowego.

PRZYKŁAD

Pracownik podjął pracę 1.8.2008 r. Wcześniej pobierał rentę i nie pracował. Dostarczył zwolnienie lekarskie od 18 sierpnia do 3 września 2008 r. Okres wyczekiwania zakończył się 30.8.2008 r. – zwolnienie lekarskie za okres od 18 do 30 sierpnia nie mogło być zrealizowane. Dopiero za okres od 31 sierpnia do 3 września 2008 r. pracodawca powinien podjąć wypłatę wynagrodzenia za czas choroby – przez okres 4 dni.

Do okresu wyczekiwania zalicza się okres poprzedniego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa pomiędzy poprzednim okresem tego ubezpieczenia a następnym nie przekracza 30 dni lub była spowodowania urlopem bezpłatnym, urlopem wychowawczym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Od pierwszego dnia niezdolności do pracy wynagrodzenie chorobowe przysługuje absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły (data na świadectwie) lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych (data na dyplomie).

Również pracownicy posiadający co najmniej 10-letni staż ubezpieczenia chorobowego nie są objęci obowiązkiem wyczekiwania na wynagrodzenie za czas choroby. Na to 10-letnie wymagane ubezpieczenie składa się istniejące od 1.1.1999 r. ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie społeczne sprzed tej daty, ale tylko takie, które dawało prawo do świadczeń chorobowych.

PRZYKŁAD

Nauczycielka, przyjęta do pracy 1.9.2008 r. po kilkumiesięcznej przerwie w zatrudnieniu, dostarczyła zwolnienie lekarskie od 8 do 12 września. Pracownica ta posiada 5 lat ubezpieczenia chorobowego, 4 lata ubezpieczenia społecznego przed 1.1.1999 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej oraz rok ubezpieczenia społecznego z tytułu pobierania zasiłków dla bezrobotnych. Ponieważ do wymaganego 10-letniego okresu ubezpieczenia chorobowego nie można zaliczyć okresu pobierania zasiłków dla bezrobotnych (osoby bezrobotne nie miały i nie mają prawa do świadczeń chorobowych) nauczycielka nie mogła otrzymać wynagrodzenia za czas choroby od 8 do 12 września 2008 r., ponieważ nie przebyła jeszcze okresu wyczekiwania.

Zasady wypłaty świadczeń na przełomie roku

Jeżeli na przełomie roku kalendarzowego pracownik jest nieprzerwanie niezdolny do pracy z powodu choroby, a 31 grudnia ma prawo do wynagrodzenia chorobowego na podstawie art. 92 KP, to od 1 stycznia nadal mu ono przysługuje.

Okres 33 dni, za które w nowym roku kalendarzowym przysługuje wynagrodzenie płacone przez pracodawcę na podstawie art. 92 KP, powinien być każdorazowo liczony od 1 stycznia.

PRZYKŁAD

Pracownik zachorował po raz pierwszy w 2007 r. 18 grudnia i otrzymał zwolnienie lekarskie do 11.1.2008 r. Miał on prawo do wynagrodzenia ze środków zakładu pracy na podstawie art. 92 KP od 18.12.2007 r. do 31.12.2007 r., czyli przez 14 dni. Od 1.1.2008 r. do 11.1.2008 r. pracownikowi nadal przysługiwało wynagrodzenie za czas choroby, ale liczone już z limitu 2008 r. Mimo że pracownik nie wykorzystał limitu 33 dni za 2007 r., to od 1.1.2008 r. liczy się nowy 33-dniowy limit, należny w 2008 r.

Jeżeli nieprzerwana niezdolność do pracy przypada na przełomie roku kalendarzowego, a 31 grudnia pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego, to od 1 stycznia nadal przysługuje mu zasiłek chorobowy za cały okres tej nieprzerwanej niezdolności do pracy.

Jeżeli jednak w chorobie i niezdolności do pracy nastąpiłaby choćby jednodniowa przerwa, wówczas pracownik, w okresie kolejnej niezdolności do pracy nabywa prawo do wynagrodzenia za czas choroby ze środków pracodawcy. Wynagrodzenie to przysługuje przez okres do 33 dni niezdolności do pracy w danym roku kalendarzowym.

PRZYKŁAD

Pracownik kilkakrotnie chorował w 2007 r. – łącznie przez 40 dni. Od 21 grudnia po raz kolejny był na zwolnieniu lekarskim do 18.1.2008 r. Za cały okres zwolnienia pracownikowi przysługiwał zasiłek chorobowy finansowany przez ZUS. Po przerwie pracownik chorował od 18 do 22.2.2008 r. Jeżeli pracownik dostarczyłby dalsze zwolnienie od 19 stycznia, to nadal powinien być mu wypłacany zasiłek chorobowy. Ponieważ jednak dalsze zwolnienie było wystawione później, od 18 lutego, pracodawca za to kolejne zwolnienie powinien wypłacić pracownikowi wynagrodzenie chorobowe z własnych środków.

Zasiłek chorobowy za dni wolne

Zgodnie z art. 11 ust. 4 ustawy chorobowej zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy orzeczony w zwolnieniu lekarskim, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

Artykuł 11 ust. 5 tej ustawy określa, że ilekroć przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego okres jest oznaczony w miesiącu, za miesiąc uważa się 30 dni.

Zasady obliczania wynagrodzenia z pracę w przypadku gdy pracownik w danym miesiącu chorował regulowane są przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29.5.1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.

Zgodnie z § 11 tego rozporządzenia – w celu obliczenia wynagrodzenia ustalonego w stawce miesięcznej w stałej wysokości za przepracowaną część miesiąca, jeżeli pracownik za pozostałą część tego miesiąca otrzymał wynagrodzenie określone w art. 92 KP albo zasiłek z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – miesięczną stawkę wynagrodzenia dzieli się przez 30 i otrzymaną kwotę mnoży przez liczbę dni wskazanych w zaświadczeniu lekarskim o czasowej niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby. Tak obliczoną kwotę wynagrodzenia odejmuje się od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc.

PRZYKŁAD

Pracownik zarabia 3600 zł miesięcznie. W sierpniu 2008 r. chorował przez 25 dni, za które otrzymał zasiłek chorobowy:
3600 zł : 30 dni = 120 zł,
120 zł x 25 dni =3000 zł,
3600 zł – 3000 zł = 600 zł (wynagrodzenie pracownika za sierpień 2008 r.).

Terminy wypłaty wynagrodzenia (zasiłku) chorobowego

Zasiłki chorobowe, wypłacane przez pracodawcę, powinny być wypłacone w terminie wypłaty wynagrodzenia za pracę, określonym w przepisach płacowych. Jeżeli wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy zostaną wypłacone później niż jest to ustalone, a przyczyna nie leżała po stronie pracownika, pracownikowi przysługuje roszczenie wypłaty ustawowych odsetek za zwłokę, określonych w art. 85 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, dalej ustawa systemowa, oraz w art. 359 § 1–3 ustawy z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny, w związku z art. 300 KP.

Za datę powstania niezdolności do pracy uważa się datę określoną przez lekarza jako pierwszy dzień zwolnienia, a nie datę wystawienia zwolnienia lekarskiego.

PRZYKŁAD

Zwolnienie lekarskie, wystawione 29.8.2008 r. (piątek), obejmuje okres od 1 września (poniedziałek) do 22 lutego. W takim przypadku zasiłek chorobowy powinien być wypłacony od 1 września, mimo że zwolnienie lekarz wystawił 29.8.2008 r.

PRZYKŁAD

Zwolnienie lekarskie, wystawione 4.9.2008 r. obejmuje okres od 1.9.2008 r. do 4 9.2008 r.. W takim przypadku zasiłek chorobowy powinien być wypłacony od 1.9.2008 r., mimo że zwolnienie lekarz wystawił 4.9.2008 r.

Rozbieżność pomiędzy datą wystawienia zwolnienia a datą rzeczywistego powstania niezdolności do pracy może się zdarzyć, ponieważ zwolnienie lekarskie może być wystawione za okres wsteczny (do 3 dni) przez każdego lekarza, a w przypadku lekarza psychiatry okres wsteczny jest nieograniczony.

Zaświadczenie lekarskie może też być wystawione na okres rozpoczynający się po dniu badania, nie później jednak niż 4 dnia po dniu badania, jeżeli:

• bezpośrednio po dniu badania przypadają dni wolne od pracy,
• badanie jest przeprowadzane w okresie wcześniej orzeczonej niezdolności do pracy.

Brak świadczeń chorobowych na urlopie

Wynagrodzenie za czas choroby (zasiłek chorobowy) nie przysługuje w czasie urlopu macierzyńskiego (wypłacany jest wówczas zasiłek macierzyński) ani w trakcie urlopu wychowawczego lub urlopu bezpłatnego (art. 12 ust. 2 ustawy chorobowej).

Wynagrodzenia chorobowego nie płaci się również w czasie urlopu wypoczynkowego, a to dlatego, że części urlopu niewykorzystanej z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby pracodawca ma obowiązek udzielić w terminie późniejszym (art. 165–166 KP).

Brak zasiłków przy wynagrodzeniu za pracę

Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony, na podstawie przepisów o wynagradzaniu, zachowuje prawo do wynagrodzenia.

PRZYKŁAD

Pracownik 1.9.2008 r. przez cały dzień świadczył pracę, a wieczorem został odwieziony do szpitala po wypadku samochodowym. Po kilkunastu dniach pobytu w szpitalu pracownik uzyskał zwolnienie lekarskie od 1 września do 24 października 2008 r. (Szpital musiał wystawić zwolnienie od dnia przyjęcia do szpitala). Pracodawca powinien zapłacić pracownikowi za dzień 1.9.2008 r. wynagrodzenie za pracę, a wypłatę zasiłku chorobowego powinien podjąć od 2.9.2008 r.

PRZYKŁAD

Pracownica w ciąży była 4.9.2008 r. w pracy przez 4 godziny, źle się poczuła, poszła do lekarza i uzyskała zwolnienie lekarskie od 4 września do 19 września 2008 r.

Jeżeli pracodawca zapłaci pracownicy za 4 godziny pracy – i tak będzie jej przysługiwał zasiłek chorobowy za cały dzień. Nie istnieje bowiem możliwość zapłacenia zasiłku chorobowego za kilka godzin.

Wysokość zasiłku chorobowego

Wysokość wynagrodzenia za czas choroby i zasiłku chorobowego jest niezależna od stażu pracy i wynosi zasadniczo 80% podstawy wymiaru.

Również za czas pobytu pracownika w szpitalu wynagrodzenie za czas choroby wynosi 80% podstawy wymiaru.

Do 70% obniża się natomiast zasiłek chorobowy, przysługujący za czas pobytu ubezpieczonego w szpitalu.

Zakład pracy ma możliwość przyznania swoim pracownikom, w przepisach płacowych, prawa do wyższego niż 80%, wynagrodzenia za czas choroby. Wynagrodzenie za czas choroby, do 100% podstawy wymiaru, ani zasiłek chorobowy nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wynika to z art. 18 ust. 2 ustawy systemowej. Wynagrodzenie za czas choroby stanowi natomiast, zgodnie z art. 81 ust. 5 ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Zakłady pracy mają możliwość przyznawania swoim pracownikom wynagrodzenia uzupełniającego do wypłacanego ze środków ZUS-u 70% lub 80% zasiłku chorobowego do 100% podstawy wymiaru.

Również to wynagrodzenie uzupełniające 70% lub 80% zasiłek chorobowy wypłacane przez pracodawców – do kwoty nieprzekraczającej, łącznie z zasiłkiem chorobowym, 100% przychodu pracownika, nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wynika to z § 2 ust. 1 pkt 25 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Podstawą do wypłacenia tego uzupełniającego wynagrodzenia powinien być w obu przypadkach właściwy przepis prawny dotyczący zasad wynagradzania w danym zakładzie (branży), zakładowy układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania bądź umowa o pracę.

W niektórych przypadkach zasiłek chorobowy oraz wynagrodzenie za okres choroby wypłacane są w wysokości 100% podstawy wymiaru.

Ma to miejsce, gdy niezdolność do pracy:

• powstała wskutek wypadku w drodze do pracy i z pracy,
• przypada na okres ciąży,
• dotyczy dawcy komórek, tkanek i narządów.

Zasiłek chorobowy jest obniżany o 25% w przypadku gdy pracownik dostarczył zwolnienie lekarskie do pracodawcy po upływie 7 dni od jego otrzymania. Obniżenie nie występuje w przypadkach gdy pracownik jest jeszcze uprawniony do wynagrodzenia za czas choroby.

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego

W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się te składniki wynagrodzenia, od których ustalono składkę na ubezpieczenie chorobowe. Generalnie podstawę tę stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przez wynagrodzenie rozumie się przychód pracownika, stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe, finansowanych ze środków pracownika (od wynagrodzenia wypłaconego do 30.6.2007 r. potrąca się 18,71%, od wynagrodzenia wypłaconego od 1.7.2007 r. do 31.12.2007 r. potrąca się 15,71%, a od wynagrodzenia wypłaconego po 31.12.2007 r. potrąca się 13,71%). Jeżeli z wynagrodzenia pracownika nie potrąca się składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z powodu przekroczenia rocznego limitu ich podstawy, który w 2008 r. wynosi 85 480 zł, z wynagrodzenia potrąca się jedynie 2,45% składki na ubezpieczenie chorobowe.

Choroba przed upływem 12 miesięcy zatrudnienia

Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, pod uwagę bierze się wynagrodzenie, które dany pracownik osiągnąłby, gdyby pracował cały miesiąc. W takiej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi:

• wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości;
• wynagrodzenie miesięczne obliczone przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik musiał przepracować w tym miesiącu, jeżeli przepracował choćby dzień;
• jeżeli pracownik nie osiągnął żadnego wynagrodzenia – kwota zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości, wypłacona za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, zatrudnionych na takim samym lub podobnym stanowisku.

Uzupełnianie podstawy wymiaru zasiłku chorobowego

Jeżeli w okresie, przyjmowanym do ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, pracownik nie osiągnął wynagrodzenia wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:

• wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy. Jeżeli jednak w każdym miesiącu zatrudniony wykonywał pracę przez mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy z przyczyn usprawiedliwionych, przy ustalaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego przyjmuje się wynagrodzenie za wszystkie te miesiące, po uzupełnieniu;
• przyjmuje się po uzupełnieniu wynagrodzenie z miesięcy, w których przepracował co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego wynagrodzenie za godziny nadliczbowe uwzględnia się w kwocie faktycznie uzyskanej, bez uzupełniania.

Niezmieniona podstawa wymiaru

Podstawy wymiaru świadczeń chorobowych nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania wynagrodzeń za czas choroby i zasiłków z ubezpieczenia chorobowego zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie wystąpiła przerwa albo była ona krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe (art. 92 § 2 KP, w związku z art. 43 ustawy chorobowej).

PRZYKŁAD

Pracownica chorowała od 19 do 23.5.2008 r. W sierpniu 2008 r. miała wypadek w drodze do pracy. Jako podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego należało przyjąć podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego wypłacanego pracownicy w maju 2008 r.

Zdarza się, że pracownik otrzyma podwyżkę wynagrodzenia podczas pobytu na zwolnieniu lekarskim. Nie ma to na ogół wpływu na wysokość pobieranego w tym czasie zasiłku chorobowego (wynagrodzenia za czas choroby), ponieważ świadczenia chorobowe oblicza się od podstawy wymiaru stanowiącej przeciętne miesięczne wynagrodzenie z 12 miesięcy poprzedzających ten, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli więc pracownik dostał podwyżkę podczas pobierania zasiłku chorobowego, to w zasadzie nie wpłynie ona na wysokość tego zasiłku.

Jeżeli jednak podwyżkę przyznano za okres wsteczny i objęła ona miesiące, z których ustalano podstawę wymiaru zasiłku chorobowego dla danego pracownika, to po wyrównaniu wynagrodzenia należałoby ponownie ustalić podstawę wymiaru zasiłku chorobowego i sam zasiłek chorobowy. Oczywiście trzeba wówczas wypłacić pracownikowi stosowne wyrównanie świadczeń chorobowych. W takim przypadku wyrównanie z tytułu podwyżki wynagrodzenia powinno zostać obniżone za okresy pobieranych, w okresie objętym podwyżką, świadczeń chorobowych.

PRZYKŁAD

Pracownik ministerstwa w 2008 r. był kilka razy na zwolnieniu lekarskim – w kwietniu, lipcu i sierpniu. Do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby, a następnie zasiłku chorobowego przyjęto zarobki od 1.4.2007 r. do 31.3.2008 r. W sierpniu 2008 r. pracownikowi przyznano dodatek specjalny od 1.1.2008 r. do 31.12.2008 r. Pracownikowi, który chorował, należałoby podwyższyć wynagrodzenie za styczeń, luty i marzec 2008 r. przyjęte do ustalenia podstawy wymiaru poprzez dodanie dodatku specjalnego, a następnie przeliczyć podstawę wymiaru oraz wynagrodzenie za czas choroby i zasiłek chorobowy otrzymane w kwietniu, lipcu i sierpniu 2008 r. Pracownik ten powinien oczywiście otrzymać pełne wyrównanie z tytułu przyznanego mu dodatku specjalnego za styczeń, luty, marzec, maj i czerwiec 2008 r. oraz częściowe za kwiecień, lipiec i sierpień 2008 r. - z wyłączeniem dni objętych zwolnieniem lekarskim.

Zdarza się, że po zakończeniu urlopu wychowawczego, jak również w przypadku przerwania urlopu wychowawczego pracownica, która miała powrócić do pracy, w istocie do tej pracy nie powróciła, przedstawiając zwolnienie lekarskie. W takim przypadku podstawę wymiaru jej wynagrodzenia chorobowego będzie stanowiła kwota wynagrodzenia, określona w umowie o pracę – jeżeli chodzi o wynagrodzenie stałe.

Gdyby pracownica miała również prawo do wynagrodzenia zmiennego, należałoby przyjąć wynagrodzenie zmienne otrzymane przez osobę zatrudnioną w tym zakładzie pracy w takim samym lub w podobnym charakterze.

PRZYKŁAD

Pracownica, przerwała w sierpniu 2008 r. urlop wychowawczy, ale zamiast powrócić do pracy, przedstawiła zwolnienie lekarskie, z kodem B (ciąża). Pracownica ta ma prawo jedynie do wynagrodzenia stałego, które w jej przypadku wynosi 3600 zł brutto. Aby ustalić podstawę wymiaru jej wynagrodzenia chorobowego, należy pomniejszyć wynagrodzenie o 13,71% (tj. o składki na wynagrodzenie emerytalne, rentowe i chorobowe potrącane z wynagrodzenia pracownika).

Otrzymamy w ten sposób kwotę 3106,44 zł (3600 zł – 493,56 zł).

Ponieważ wysokość wynagrodzenia chorobowego wynosi, w przypadku kobiet będących w ciąży, 100% podstawy wymiaru – miesięczne wynagrodzenie chorobowe tej pracownicy będzie wnosiło 3106,44 zł brutto, a dzienne wynagrodzenie chorobowe (a następnie zasiłek chorobowy) będzie wynosiło 103,55 zł brutto (3106,44 zł : 30).

Jeżeli pracownica ta do dnia porodu nie podejmie pracy, lecz będzie przebywała na zwolnieniach lekarskich, podstawę wymiaru jej zasiłku macierzyńskiego będzie stanowiła podstaw wymiaru zasiłku chorobowego, otrzymywanego przed porodem.

W takim przypadku wysokość zasiłku macierzyńskiego będzie równa wysokości zasiłku chorobowego, który go poprzedzał.

Jeżeli pracownik, który pobierał świadczenie rehabilitacyjne, zachorował wkrótce po zakończeniu pobierania tego świadczenia i powrocie do pracy to, zgodnie z art. 43 ustawy chorobowej, podstawy wymiaru zasiłku przysługującego u tego samego pracodawcy nie ustala się na nowo, jeżeli w pobieraniu zasiłków, a także świadczenia rehabilitacyjnego nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas choroby w takim przypadku powinna stanowić podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, przyjęta do obliczenia podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego. Jeżeli podstawa wymiaru poprzednio pobieranego przez pracownika świadczenia rehabilitacyjnego podlegała waloryzacji, podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi kwota przyjęta jako podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego po waloryzacji.

W razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi pensja ustalona dla nowego wymiaru czasu pracy. Pod warunkiem jednak, że zmiana nastąpiła w miesiącu, w którym pracownik zachorował, lub w miesiącach, przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru. (art. 92 § 2 KP, w związku z art. 41, ust. 2 ustawy chorobowej).

PRZYKŁAD

Do 31.8.2008 r. pracownik był zatrudniony na pełnym etacie z zarobkiem 3000 zł miesięcznie. Od 1.9.2008 r. obniżono mu, na jego wniosek, wymiar czasu pracy do 1/2 etatu i odpowiednio pensję — do 1500 zł. We wrześniu 2008 r. przez kilka dni pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim. W takiej sytuacji jako podstawę wymiaru zasiłku chorobowego należy przyjąć pensję właściwą dla nowego wymiaru czasu pracy, czyli 1500 zł miesięcznie.

PRZYKŁAD

Do 31.7. 2008 r. pracownik był zatrudniony na ½ etatu, z zarobkiem 1500 zł miesięcznie. Od 1.8. 2008 r. podwyższono mu wymiar czasu pracy do całego etatu i odpowiednio pensję do 3000 zł. 31.7.2008 r. pracownik uległ wypadkowi komunikacyjnemu i od tego czasu przebywa na zwolnieniu lekarskim. W takiej sytuacji w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego należy przyjąć pensję właściwą dla poprzedniego wymiaru czasu pracy, czyli średnią z okresu od 1.7.2007 r. do 30.6. 2008 r.

Składniki nieuwzględniane w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego

Artykuł 41 ust.1 ustawy chorobowej stanowi, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, jeżeli postanowienia układów zbiorowych pracy lub przepisy o wynagradzaniu nie przewidują zmniejszania ich za okres pobierania zasiłku. Należy podkreślić, że art. 41 nie dotyczy tych elementów wynagrodzenia, które w ogóle nie przysługują podczas niezdolności do pracy z powodu choroby, jak: płacy zasadniczej, stałej premii regulaminowej itd. Odnosi się natomiast np. do nagród (premii) o charakterze uznaniowym czy dodatków, które u niektórych pracodawców wypłacane są również za okres choroby (np. stażowy, funkcyjny itd.).

Trybunał Konstytucyjny, w wyroku z 24.6.2008 r. sygn. akt. SK 16/06 ( Dz.U. z 7.7.2008 r. Nr 119, poz. 771), orzekł, że art. 41 ust. 1 ustawy chorobowej, rozumiany w taki sposób, że w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, od których pracownik uiścił składkę na ubezpieczenie chorobowe, a które nie są mu wypłacane za okres pobierania zasiłku chorobowego, jest niezgodny z Konstytucją.

Postanowienia wyroku Trybunału weszły w życie z dniem jego ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, czyli 7.7.2008 r.

W następstwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz pozostałych świadczeń w razie choroby i macierzyństwa, należy, w zasadzie, uwzględniać składniki wynagrodzenia, od których odprowadzana jest składka na ubezpieczenie chorobowe.

Nie należy jednak uwzględniać składników, co do których obowiązujące u pracodawcy przepisy płacowe albo umowy o pracę (u pracodawców niemających obowiązku tworzenia regulaminów wynagradzania), zawierają jednoznaczne postanowienia o zachowywaniu przez pracownika prawa do tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku.

W razie braku takich postanowień w przepisach płacowych należy uznać, że nieuregulowany w przepisach płacowych składnik wynagrodzenia nie jest wypłacany za okres pobierania zasiłku (wynagrodzenia za czas choroby), a tym samym powinien być uwzględniony przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia – w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania.

Jeżeli jednak powstaną wątpliwości, a pracodawca udokumentuje, że wypłaca uznaniowy składnik wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku, mimo że nie zawarł tej zasady w przepisach płacowych lub umowie o pracę, składnika tego nie należy uwzględniać podstawie wymiaru.

Należy pokreślić, że zgodnie z § 2 pkt 24 rozp. MPiPS z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłków, nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Tak więc składniki wynagrodzenia, do których pracownicy zachowują prawo w okresie niezdolności do pracy z powodu choroby i od których pracodawca nie potrącił za ten okres składek na ZUS, powinny być pominięte przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń chorobowych.

Obowiązek udokumentowania, że istotnie wypłaca dany składnik wynagrodzenia za okres choroby, a tym samym nie powinien go wliczać do podstawy wymiaru świadczenia chorobowego spoczywa więc na pracodawcy. Jeżeli świadczenia chorobowe wypłaca ZUS, pracodawca powinien dostarczyć wypełniony przez siebie, zmodyfikowany w związku z wyrokiem Trybunału, druk ZUS Z3, dostępny na stronie internetowej ZUS. Jeżeli wypełnienie w formularzu ZUS Z-3 informacji dotyczących składników wynagrodzenia budzi wątpliwości, należy wyjaśnić je z miejscową jednostką ZUS.

Wyrównanie zaniżonych zasiłków

Pracownikom, którzy w dniu wejścia w życie wyroku Trybunału, czyli 7.7.2008 r., pobierali świadczenie z ubezpieczenia chorobowego, pracodawcy powinni wyrównać to świadczenie z urzędu, bez konieczności składania wniosku przez pracownika. Wyrównanie powinno dotyczyć całego nieprzerwanego okresu zasiłkowego, w tym również przypadającego przed 7.7.2008 r.

PRZYKŁAD

Pracownica otrzymywała zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad chorym dzieckiem od 10 do 30 czerwca 2008 r. Od 1 lipca do 23 lipca 2008 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim z powodu niezdolności do pracy i otrzymywała wynagrodzenie za czas choroby. W zakładzie pracy wypłacana jest nagroda uznaniowa, niewypłacana za okresy nieobecności w pracy z powodu choroby lub opieki. Nagroda ta, otrzymana przez pracownicę za okres, z którego ustalono podstawę wymiaru świadczeń chorobowych, powinna być przez pracodawcę z urzędu uwzględniona w podstawie wymiaru zasiłku opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas choroby, świadczenia powinny zostać przeliczone, a pracownica powinien otrzymać stosowne wyrównanie wraz z odsetkami ustawowymi.

Świadczenia chorobowe, których wypłatę podjęto po 7.7.2008 r., a do których obliczenia pracodawca nie zastosował jeszcze postanowień wyroku Trybunału, powinny być przeliczone z urzędu i wypłacone niezwłocznie pracownikom, z uwzględnieniem zasad, dotyczących wypłaty odsetek ustawowych, należnych w przypadku opóźnienia w wypłacie świadczeń.

Pracownikom, którym przed wejściem w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, czyli przed 7.7.2008 r. obliczono podstawę wymiaru zasiłku bez uwzględnienia składników wynagrodzenia, do których nie zachowywali prawa za okres pobierania zasiłku, a wypłata zasiłku ustała przed 7.7.2008 r. mają prawo do wystąpienia z wnioskiem o ponowne ustalenie podstawy wymiaru z uwzględnieniem tych składników.

Zasady postępowania są odmienne w zależności od tego, czy w sprawie była wydawana decyzja oraz, czy było prowadzone postępowanie przed sądem.

W sprawach zakończonych decyzją ostateczną ZUS, od której nie zostało wniesione odwołanie do sądu, termin na wniesienie skargi o wznowienie postępowania wynosił miesiąc od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Uchylenie decyzji nie może nastąpić, gdy od dnia doręczenia decyzji upłynęło 5 lat.

Pracownikom, którzy wystąpili ze skargą o wznowienie postępowania w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, tj. do 7.7.2008 r., prawo do zasiłku, powinno zostać ustalone ponownie z uwzględnieniem w podstawie wymiaru składników wynagrodzenia, do których pracownik nie zachowywał prawa za okres pobierania zasiłku. Dotyczy to spraw, w których od daty doręczenia decyzji do dnia wejścia w życie orzeczenia TK nie upłynęło 5 lat. W tych sprawach ponowne ustalenie podstawy wymiaru zasiłku powinno nastąpić za okres wynikający z decyzji lub za okres, którego decyzja dotyczy.

W sprawach zakończonych prawomocnym orzeczeniem osoba zainteresowana może wnieść skargę o wznowienie postępowania w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, tj. do 7.10.2008 r. W tych sprawach podstawa wymiaru zasiłku powinna być ustalona ponownie po zakończeniu postępowania przed sądem wznowionego w związku ze skargą. Wypłata wyrównania zasiłku powinna być dokonana za okres, którego postępowanie dotyczy. W takim przypadku na ewentualne wyrównanie świadczeń należałoby poczekać do czasu uzyskania przez pracownika prawomocnego orzeczenia sądu.

W najliczniejszych przypadkach, czyli w sprawach, w których nie były wydawane decyzje, ma zastosowanie art. 67 ust. 4 ustawy chorobowej, zgodnie z którym roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. W związku z tym przeliczeniu podlegają zasiłki za okres 3 lat liczony od daty wystąpienia z wnioskiem w tej sprawie. Ponownemu ustaleniu podlega także zasiłek, gdy choćby ostatni dzień okresu, za który ten zasiłek przysługuje, mieści się w tak liczonym 3-letnim okresie. Wówczas wypłaty wyrównania dokonuje się za cały nieprzerwany okres pobierania zasiłku (wynagrodzenia za czas choroby).

PRZYKŁAD

Pracownicy, która 1.9.2008 r. wystąpiła z wnioskiem o ponowne ustalenie podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas choroby w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, przysługiwały świadczenia za okresy:

• od 15.8.2005 r. do 1.9.2005 r. (nieprzerwany okres pobierania zasiłku opiekuńczego),
• od 2 do 15.9.2005 r. (wynagrodzenie za czas choroby),
• od 10.10.2007 r. do 25.10.2007 r. (wynagrodzenie za czas choroby).

Okres 3-letni, liczony od daty wystąpienia z wnioskiem, obejmuje okres od 1.9.2005 r. do 1.9.2008 r. W okresie tym mieszczą się pełne okres wynagrodzenia za czas choroby od 2 do 15.9.2005 r. oraz od 10 do 25.10.2007 r.

W związku z tym, że ostatni dzień pobierania zasiłku opiekuńczego mieści się w 3-letnim okresie, za który roszczenie o przeliczenie podstawy wymiaru zasiłku nie uległo przedawnieniu, należy ponownie ustalić również podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego przysługującego za okres od 15.8.2005 r. do 1.9.2005 r. i wypłacić wyrównanie również z tytułu zaniżenia tego zasiłku.

W niektórych przypadkach okres, za który przysługuje wyrównanie świadczeń chorobowych, może być znacznie dłuższy niż przewidziane 3 lata wstecz od daty złożenia wniosku o przeliczenie.

PRZYKŁAD

Pracownik złożył 1.9.2008 r. wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru świadczeń chorobowych w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Pracownik ten w 2005 r. długo chorował i 2 września tego roku osiągnął nieprzerwany okres zasiłkowy wynoszący 182 dni.

Okres 3-letni, liczony od daty wystąpienia z wnioskiem, obejmuje okres od 1.9.2005 r. do 1.9.2008 r. W związku z tym, że w okresie tym mieści się przedostatni dzień nieprzerwanego okresu zasiłkowego, roszczenie o przeliczenie podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby oraz zasiłku chorobowego, składających się na ten nieprzerwany okres, nie przedawniło się. Wyrównanie obejmuje więc 2 dni mieszczące się w 3-letnim okresie przedawnienia oraz 180 dni poprzedzających 3-letni okres przedawnienia.

We wszystkich przypadkach ponownego ustalania podstawy wymiaru zasiłków, przysługujących za okres przed dniem ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wypłaty wyrównania zasiłku należy dokonać wraz z odsetkami, określonymi w art. 85 ustawy systemowej oraz w art. 359 § 1–3 ustawy z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny, w związku z art. 300 KP.

Z odsetkami należy wypłacać wyrównanie zarówno z tytułu zaniżonych zasiłków z ubezpieczenia chorobowego, jak i zaniżonego wynagrodzenia za czas choroby, określonego w art. 92 KP.

Określone w tych przepisach odsetki ustawowe wynosiły za okres: od 25.9.2003 r. do 9.1.2005 r. 12,25% (Dz.U. Nr 166, poz. 1613), od 10.1.2005 r. do 14.10.2005 r. 13,50% (Dz.U. Nr 3, poz.16), od 15.10.2005 r. do chwili obecnej 11,50% (Dz.U. Nr 201, poz. 1662).

Zmiana stopy procentowej składki rentowej

Obliczając należne pracownikom wyrównania, należy też pamiętać o zmianie stopy procentowej składek, podlegających potrąceniu z wynagrodzenia pracownika, uwzględnianego przy ustalaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby (zasiłków z ubezpieczenia chorobowego).

PRZYKŁAD

Pracownica w marcu 2008 r. otrzymała zwolnienie lekarskie na 8 dni. Jej wynagrodzenie wynosi 2200 zł miesięcznie i jest wypłacane za każdy miesiąc 28 dnia danego miesiąca. Pracownica otrzymywała również premie uznaniowe, których zasady przyznawania nie zostały nigdzie określone. Podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas choroby tej pracownicy stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone jej za okres od 1.3.2007 r. do 29.2.2008 r.

Obliczając w marcu 2008 r. podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego tej pracownicy, pracodawca uwzględnił jedynie wynagrodzenie zasadnicze, a premie uznaniowe pominął.

Dokonane w marcu 2008 r. naliczenie podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby tej pracownicy przedstawiało się następująco:

• za okres od 1 marca do 30 czerwca 2007 r. – po 1788,38 zł (2200 zł pomniejszone o 18,71%),
• za okres od 1 lipca do 31 grudnia 2007 r. – po 1854,38 zł (2200 zł pomniejszone o 15,71%),
• za okres od 1stycznia do 29 lutego 2008 r. – po 1898,38 zł (2200 zł pomniejszone o 13,71%).

Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego tej pracownicy wyniosła więc 1839,71 zł (1788,38 zł x 4 + 1854,38 x 6 + 1898,38 zł x 2 : 12). Obliczone od tej podstawy wymiaru wynagrodzenie za czas choroby za 8 dni marca 2008 r. wyniosło 404,96 zł (1898,38 zł x 80% : 30 x 8).

W sierpniu 2008 r. pracownica wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o przeliczenie podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby poprzez dodanie nagród uznaniowych wypłaconych jej za okres od 1.3.2007 r. do 29.2.2008 r.

Pracownica otrzymała w tym czasie 3 nagrody uznaniowe:

• 500 zł w maju 2007 r.,
• 400 zł w sierpniu 2007 r.,
• 600 zł w styczniu 2008 r.

Nagrodę za maj 2007 r. należy uwzględnić w kwocie 406,45 zł (500 zł pomniejszone o 18,71%).

Nagrodę za sierpień 2007 r. należy uwzględnić w kwocie 337,16 zł (400 zł pomniejszone o 15,71%).

Nagrodę za styczeń 2008 r. należy uwzględnić w kwocie 517,74 zł (600 zł pomniejszone o 13,71%).

Łącznie podstawa wymiaru wynagrodzenia za czas choroby pracownicy wzrośnie w wyniku przeliczenia o 105,12 zł (406,55 zł + 337,16 zł + 517,74 zł : 12), wyniesie więc 1944,83 zł (1839,71 zł + 105, 12zł).

Obliczone od tej przeliczonej podstawy wymiaru wynagrodzenie za czas choroby za 8 dni wyniosło 414,90 zł (1944,83 zł x 80% : 30 x 8).

Wyrównanie wynagrodzenia chorobowego za 8 dni wynosi w tym przypadku 9,94 zł brutto. Do tego pracodawca powinien doliczyć odsetki ustawowe wynoszące 11,5% w skali roku, licząc od dnia wypłaty wynagrodzenia za czas choroby w obniżonej wysokości do dnia wypłaty wyrównania.

Składniki wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania zasiłku przysługującego w czasie ubezpieczenia, podlegają uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia.

PRZYKŁAD

Pracownik, otrzymujący w myśl przepisów płacowych dodatek stażowy obok wynagrodzenia za czas choroby (zasiłku chorobowego), zachorował w czasie wypowiedzenia umowy o pracę.

Termin wypowiedzenia upływa 3.9.2008 r.

Jeżeli pracownik nadal będzie otrzymywał zwolnienia lekarskie, wypłatę zasiłku chorobowego przejmie ZUS. W takim przypadku do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego powinien być, za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, wliczony dodatek stażowy, w wysokości przysługującej za poszczególne miesiące, przyjęte do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku.

Składników wynagrodzenia, przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tylko do określonego terminu, nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego należnego za okres po tym terminie (art. 92 § 2 KP, w związku z art. 41 ust. 2 ustawy chorobowej).

PRZYKŁAD

Pracodawca zawarł z własnym pracownikiem dodatkowo umowę zlecenia od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r. Pracownik zachorował w sierpniu 2008 r. Do podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby należało przyjąć wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od 1.8.2007 r. do 31.7.2008 r. W podstawie tej należało uwzględniać wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia wypłacane za okres od stycznia do lipca 2008 r., ponieważ w sierpniu 2008 r. umowa zlecenia jeszcze obowiązuje.

W razie podjęcia przez pracodawcę decyzji o całkowitym zaprzestaniu wypłaty składnika wynagrodzenia od określonej daty, podstawę wymiaru zasiłku przysługującego za okres od tej daty, ustala się z wyłączeniem tego składnika.

PRZYKŁAD

W firmie wypłacane były dodatki motywacyjne, zmniejszane za okres absencji chorobowej, a tym samym uwzględniane w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych. Od 1.8.2008 r. zmieniono regulamin wynagrodzeń i zaprzestano wypłaty tych dodatków.

Od tej daty nie powinny więc być one uwzględniane w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych, a z podstawy wymiaru świadczeń chorobowych wypłacanych po 31.7.2008 r. dodatki te powinny być usunięte, a tym samym świadczenia te powinny być zmniejszone.

Jeżeli jednak usunięty składnik wynagrodzenia zostanie włączony w całości lub w części do innego lub zamieniony na inny składnik wynagrodzenia, podana wyżej zasada nie ma zastosowania.

PRZYKŁAD

Pensje pracowników składały się z wynagrodzenia zasadniczego oraz premii regulaminowych. Od 1.9.2008 r. zmieniono zasady wynagradzania i włączono premie do wynagrodzenia zasadniczego.

Pomimo zmiany zasad wynagradzania nie należy przeliczać podstawy wymiaru zasiłków chorobowych przysługujących od 1.9.2008 r. Premia regulaminowa, którą pracownicy otrzymywali do 31.8.2008 r., nadal powinna być uwzględniana w podstawie wymiaru zasiłku (wynagrodzenia za czas choroby).

Zasady wliczania premii i nagród niewypłacanych za okres pobierania zasiłków do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego

Premie i nagrody wypłacone za okresy miesięczne uwzględnia się w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku, a te, za okresy kwartalne w wysokości 1/12 kwot wypłaconych za 4 kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Te ostatnie ujmuje się w podstawie wynagrodzenia chorobowego nawet, gdy w danym kwartale pracownik pracował krócej niż połowa obowiązującego go czasu pracy. Także wtedy, gdy za niektóre z kwartałów premii nie otrzymał, bez względu na przyczynę. Z kolei premie roczne przyjmuje się do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego w wysokości 1/12 kwot wypłaconych za rok poprzedzający miesiąc, w którym pracownik zachorował.

Składniki wynagrodzenia wypłacone zaliczkowo

Gdy w okresie przyjmowanym do podstawy wymiaru zasiłku (wynagrodzenia) chorobowego niektóre składniki wynagrodzenia wypłacono zaliczkowo, bierze się je pod uwagę w wysokości faktycznie uiszczonej, czyli owe zaliczki. Następnie po ich wyrównaniu podstawę wynagrodzenia chorobowego przelicza się ponownie, uwzględniając składniki wypłacone zaliczkowo i ich wyrównanie. (art. 92 § 2 KP, w związku z art. 36 ust. 1 ustawy chorobowej).

PRZYKŁAD

Pracownica była na zwolnieniu od 18 do 22.8.2008 r. Podstawę wymiaru jej zasiłku chorobowego należało obliczyć z płacy zasadniczej za okres od 1.8.2007 r. do 31.7.2008 r. oraz z regulaminowej premii miesięcznej, wypłaconej za te same miesiące. W firmie były podwyżki wynagrodzeń od 1.1.2008 r., wypłacane w ratach. Do czasu sporządzenia listy wypłat wynagrodzeń chorobowych nie otrzymała ona jeszcze całkowitego wyrównania podwyżki. W takiej sytuacji należy ją ująć w podstawie wynagrodzenia chorobowego w kwocie faktycznie wypłaconej, a po wypłaceniu reszty podwyżki dokonać przeliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wyrównać pracownicy różnicę ( art. 42 ust. 5 ustawy chorobowej).

Restrukturyzacja firmy

Często jest tak, że w wyniku restrukturyzacji wyłania się nowy zakład, który przejmuje pracowników poprzednika na podstawie nowych umów o pracę. Wówczas do obliczenia wynagrodzenia chorobowego tych zatrudnionych przyjmuje się jedynie wynagrodzenie uzyskane u nowego pracodawcy. Inaczej będzie natomiast w razie restrukturyzacji w myśl art. 23¹ KP, czyli gdy nastąpi przejęcie pracowników przez nowego pracodawcę bez rozwiązywania z nimi umów o pracę. W takiej sytuacji w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego tych osób ujmuje się pensje uiszczone zarówno przez dotychczasowego, jak i nowego pracodawcę.

Takie stanowisko wynika bezpośrednio z brzmienia art.23¹ KP, zgodnie z którym nowy pracodawca staje się z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy.

Gwarantowana minimalna podstawa wymiaru zasiłku chorobowego

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, przysługującego z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy łącznie ze składnikami, do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania zasiłku, jak np. dodatek stażowy, nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia pracowników pomniejszonego o 13,71%. Od 1.1.2008 r. minimalne wynagrodzenie dla osoby zatrudnionej w pełnym wymiarze godzin wynosi 1126 zł .W razie pracy na ułamkowym etacie redukuje się je odpowiednio i tak dla osoby na pół etatu wyniesie ono odpowiednio 563 zł. W związku z tym podstawa wymiaru zasiłku chorobowego dla zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy nie powinna być niższa w 2008 r. od kwoty 971,63 zł (1126 zł – 13,71%).

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia, obowiązującego nie tylko w dniu powstania prawa do zasiłku, ale także w całym okresie jego pobierania. Oznacza to, że w razie podwyższenia minimalnego wynagrodzenia podczas pobierania przez daną osobę zasiłku chorobowego, jego podstawę wymiaru — niższą od tej, wynikającej z obowiązującej kwoty minimalnego wynagrodzenia — należy ustalić ponownie, z uwzględnieniem nowej wysokości tego wynagrodzenia, po pomniejszeniu o 13,71% (art. 45 ustawy chorobowej).

Przypadki nieotrzymania zasiłku chorobowego:

• jeżeli zaświadczenie lekarskie, orzekające niezdolność do pracy zostało podrobione lub sfałszowane,
• w okresie niezdolności do pracy przypadającej w czasie tymczasowego aresztowania, odbywania kary pozbawienia wolności,
• w okresie niezdolności do pracy przypadającej w czasie odbywania służby wojskowej,
• jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana rozmyślnie przez udział w bójce albo w wyniku innego umyślnego przestępstwa lub wykroczenia,
• jeżeli pracownik, w czasie zwolnienia lekarskiego od pracy, wykonuje inną pracę zarobkową lub uciążliwe czynności mogące przedłużyć okres niezdolności do pracy, albo wykorzystuje zwolnienie lekarskie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia,
• jeżeli pracownik, w wyniku badania kontrolnego przez lekarza orzecznika ZUS został uznany za zdolnego do pracy – w takim przypadku zasiłek chorobowy nie przysługuje od określonej przez lekarza orzecznika daty ustania niezdolności do pracy.

Jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu, zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni niezdolności do pracy (chodzi o przypadki, w których w zaświadczeniu o czasowej niezdolności do pracy zamieszczony jest kod C lub jeżeli w odpowiednim postępowaniu, np. dla celów wypadkowych, zostanie ustalone, że niezdolność do pracy została spowodowana spożyciem alkoholu).

Dokumentem stanowiącym podstawę wypłaty wynagrodzenia za czas choroby jest zaświadczenie lekarskie wystawione na druku ZUS-ZLA przez lekarza upoważnionego przez ZUS do wystawiania zaświadczeń lekarskich.

Zaświadczenie powinno być wystawione bez błędów. Jeżeli płatnik zasiłku stwierdzi błąd na zwolnieniu, powinien oddać to zaświadczenie pracownikowi, w celu przedstawienia go lekarzowi do poprawki.

Każda poprawka na druku zwolnienia lekarskiego powinna być potwierdzona pieczątką i podpisem lekarza, który wystawił to zwolnienie i dokonał poprawek.

Do czasu otrzymania poprawionego druku ZUS–ZLA płatnik nie powinien wypłacać zasiłku chorobowego.

Dokumentem potwierdzającym wypadek w drodze do pracy lub z pracy jest Karta wypadku w drodze do pracy lub z pracy (rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 24.12.2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania.

Jeżeli jednak niezdolność do pracy wynika z późniejszych następstw zaistniałych w stanie zdrowia pracownika w związku z wcześniej stwierdzonym wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, zasiłek chorobowy również przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru, pod warunkiem że związek tej niezdolności do pracy z wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy zostanie stwierdzony przez lekarza dodatkowym zaświadczeniem wystawionym niezależnie od druku ZUS-ZLA.

Podstawą do wypłaty 100% zasiłku chorobowego w przypadku kobiet w ciąży jest kod B na druku ZUS-ZLA lub dodatkowe zaświadczenie lekarskie potwierdzające stan ciąży.

Podstawą do wypłaty 100% zasiłku chorobowego w przypadku dawców komórek, tkanek i narządów jest dodatkowe zaświadczenie lekarskie na blankiecie, potwierdzające fakt bycia dawcą.

W obu wymienionych wyżej przypadkach niezbędne jest, co oczywiste, zaświadczenie lekarskie wystawione na druku ZUS-ZLA.

Odrębne zaświadczenie lekarskie dla każdego płatnika

W razie zatrudnienia w dwóch lub więcej zakładach pracy do wypłaty zasiłków chorobowych niezbędne są dwa zaświadczenia lekarskie na drukach ZUS-ZLA – dla każdego zakładu pracy odrębne.

O wystawienie odrębnych zaświadczeń dla każdego płatnika pracownik powinien poprosić lekarza wystawiającego zwolnienie.

Jeżeli pracownik nie poprosił lekarza o wystawienie zwolnień dla więcej niż jednego płatnika podczas pierwszej wizyty, może poprosić później o wystawienie dla kolejnych płatników zaświadczeń lekarskich potwierdzających wcześniej orzeczoną dla innego płatnika niezdolność do pracy (§ 5 ust. 2a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27.7.1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych).

PRZYKŁAD

Pracownik był u lekarza 18.8.2008 r. Lekarz stwierdził niezdolność do pracy od 18 do 22 sierpnia 2008 r. Pracownik podał tylko jednego pracodawcę, dla którego lekarz wystawił zwolnienie, o drugim zapomniał.

Po kilku dniach przyszedł do lekarza po zwolnienie dla drugiego pracodawcy. Lekarz wystawił mu zwolnienie lekarskie dla drugiego pracodawcy na okres od 18 do 22 sierpnia 2008 r. – tak samo jak dla pierwszego pracodawcy.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony na podstawie dwóch umów o pracę w tym samym zakładzie pracy wystarczy, w przypadku choroby, jedno zaświadczenie lekarskie (na druku ZUS-ZLA).

Jeżeli jedno zaświadczenie lekarskie obejmuje zarówno okres niezdolności do pracy, za który pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas choroby, jak też zasiłek chorobowy – pracodawca nieupoważniony do wypłacania zasiłków chorobowych, po wypłaceniu wynagrodzenia za czas choroby, powinien przekazać zaświadczenie lekarskie wystawione na druku ZUS-ZLA do ZUS, dołączając druk ZUS-Z-3.

W aktach zakładu pracy powinna pozostać poświadczona kserokopia tego zaświadczenia.

Podstawą do bieżącej wypłaty świadczeń chorobowych jest bowiem zawsze oryginał zaświadczenia lekarskiego (zielony druk ZUS-ZLA), a nigdy jego kopia.

Wyjątkiem jest duplikat zaświadczenia lekarskiego wystawiony przez lekarza w przypadku gdy zaświadczenie lekarskie zostało zgubione.

Zgubienie druku ZUS-ZLA

W razie zgubienia zaświadczenia o czasowej niezdolności do pracy wystawionego na druku ZUS-ZLA, wynagrodzenie zasiłek chorobowy wypłaca się na podstawie wypisu z kopii zaświadczenia o czasowej niezdolności do pracy, wystawionego na wniosek pracownika przez lekarza, który wydał zgubione zaświadczenie.

Wypis ten może mieć postać czytelnej kserokopii podpisanej przez lekarza i zaopatrzonej w jego pieczęć.

Pracownik zatrudniony na podstawie dwóch umów o pracę u tego samego pracodawcy może otrzymać zasiłek chorobowy (wynagrodzenie za czas choroby) z tytułu obu zatrudnień na podstawie jednego druku zwolnienia lekarskiego (druk ZUS-ZLA).

Zwolnienie to bowiem jest wprawdzie wystawiane przez lekarza dla każdego płatnika oddzielnie (na osobnych drukach ZUS-ZLA), ale ponieważ w tym przypadku jest jeden płatnik – wystarczy jeden druk zwolnienia lekarskiego.

Natomiast prawo do zasiłków oraz ich wysokość powinno być rozpatrywane odrębnie z tytułu każdego z tych zatrudnień.

Zgodnie z art. 36 ust. 4 ustawy chorobowej – podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi stanowi wynagrodzenie uzyskane u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy.

Jeżeli pracownik zatrudniony jest na podstawie dwóch (lub więcej) umów o pracę u tego samego pracodawcy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego (wynagrodzenia za czas choroby) ustala się odrębnie dla każdego z tych zatrudnień i ustala się odrębnie świadczenia chorobowe.

PRZYKŁAD

Pracownik jest zatrudniony w hurtowni od 5 lat w pełnym wymiarze czasu pracy. Jego zarobek od ponad roku wynosi 2400 zł miesięcznie.

1.6.2008 r. zawarł ze swoim pracodawcą dodatkową umowę o pracę na ¼ etatu, z zarobkiem 600 zł miesięcznie.

W sierpniu 2008 r. pracownik zachorował i uzyskał 5 dni zwolnienia lekarskiego.

Pracodawca powinien ustalić:

• zasiłek chorobowy z tytułu pracy w pełnym wymiarze godzin, obliczając podstawę jego wymiaru na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność od pracy, czyli z miesięcy sierpień 2007 r.–lipiec 2008 r. Ponieważ średnie miesięczne wynagrodzenie z tego okresu wyniosło 2400 zł, stanowi ono, po pomniejszeniu: o 15,71% z wynagrodzenia wypłaconego od sierpnia do grudnia 2007 r. oraz o 13,71% wynagrodzenia wypłaconego od stycznia do lipca 2008 r. podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego obliczonego z tytułu zatrudnienia na pełnym etacie;
• zasiłku chorobowego z tytułu pracy na ¼ etatu, obliczając podstawę jego wymiaru na podstawie wynagrodzenia wypłaconego pracownikowi za czerwiec i lipiec 2008 r., czyli od kwoty 600 zł, pomniejszonej o 13,71%.

Pracownik zatrudniony na podstawie dwóch umów o pracę u tego samego pracodawcy, a jednocześnie zatrudniony również u innego pracodawcy może otrzymać zasiłek chorobowy z tytułu obu zatrudnień u tego samego pracodawcy na podstawie jednego druku zwolnienia lekarskiego (druk ZUS-ZLA).

Zwolnienie to bowiem jest wprawdzie wystawiane przez lekarza dla każdego płatnika oddzielnie (na osobnych drukach ZUS-ZLA), ale ponieważ w tym przypadku z tytułu dwóch zatrudnień jest jeden płatnik, wystarczy dla tego płatnika jeden druk zwolnienia lekarskiego.

Natomiast z tytułu równoczesnego zatrudnienia u innego pracodawcy pracownik ten powinien otrzymać odrębne zaświadczenie lekarskie (na druku ZUS-ZLA wystawione przez lekarza dla tego drugiego pracodawcy).

Tak więc pracownik w opisanym przypadku powinien otrzymać od lekarza dwa odrębne zwolnienia lekarskie – jedno dla pracodawcy, z którym zawarł dwie umowy o pracę, oraz drugie dla pracodawcy, z którym zawarł kolejną umowę o pracę.

Zasiłki chorobowe (wynagrodzenie za czas choroby) powinny być naliczane odrębnie z tytułu każdego zatrudnienia, według zasad podanych wyżej, czyli u pierwszego pracodawcy odrębnie z tytułu każdego zatrudnienia, na podstawie zarobków uzyskanych z jednego zatrudnienia, oraz na podstawie zarobków uzyskanych z drugiego zatrudnienia, a u drugiego pracodawcy na podstawie zarobków osiągniętych u niego.

Zatem pracownik zatrudniony równocześnie u dwóch odrębnych pracodawców ma świadczenia chorobowe naliczane odrębnie u każdego z nich, na podstawie zarobków uzyskanych u każdego z nich. Każdemu z pracodawców musi przedstawić odrębne zwolnienie lekarskie.

Pracownik zatrudniony równolegle u tego samego pracodawcy na podstawie dwóch umów o pracę ma świadczenia chorobowe naliczane odrębnie z każdego zatrudnienia, na podstawie zarobków uzyskanych z każdego z tych zatrudnień. Wystarczy mu jednak jedno zaświadczenie lekarskie, ponieważ jest zatrudniony przez jednego płatnika.

Pracownik zatrudniony równolegle u tego samego pracodawcy na podstawie dwóch umów o pracę, a jednocześnie zatrudniony u jeszcze innego pracodawcy, ma świadczenia chorobowe naliczane odrębnie z tytułu każdego z równoczesnych zatrudnień, na podstawie zarobków uzyskanych z tytułu każdego z tych zatrudnień. W takiej sytuacji wystarczą mu dwa zwolnienia lekarskie, ponieważ ma tylko dwóch pracodawców.