Odprawa pośmiertna: dla kogo i w jakiej wysokości?

Przeczytaj także: Odprawa pośmiertna

Do okresu zatrudnienia, od którego zależy wysokość odprawy, wlicza się pracownikowi okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231 KP (a więc miało miejsce przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, który w wyniku tego stał się z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy), a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika.

W sytuacji gdy pracownik w dniu śmierci był zatrudniony w kilku zakładach pracy, wysokość odprawy należy ustalić odrębnie w każdym zatrudniającym pracownika zakładzie pracy, tzn. do okresu pracy uzasadniającego wysokość odprawy pośmiertnej w jednym miejscu pracy wlicza się wszystkie poprzednie, zakończone okresy zatrudnienia, nie uwzględniając okresów równoległego zatrudnienia.

Ustalanie wysokości odprawy

Wysokość odprawy pośmiertnej jest ustalana, zgodnie z § 2 pkt 8 rozporządzenia MPiPS z 29.5.1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.) według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop.

Odprawa pośmiertna w wypadku ubezpieczenia pracownika w zakładzie ubezpieczeniowym - stan prawny przed 29.11.2002 r.

Do dnia 28.11.2002 r. w przypadku dodatkowego ubezpieczenia pracownika przez pracodawcę obowiązywał zapis który wzbudzał wiele kontrowersji. Zgodnie z nim odprawa pośmiertna nie przysługiwała, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie i rodzinie przysługiwało z tego tytułu od zakładu ubezpieczeń odszkodowanie w wysokości co najmniej równej tej odprawie. Problem powstawał, gdy pracodawca ubezpieczył zmarłego pracownika i z tego tytułu jego rodzinie zostało wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową świadczenie w niższej wysokości niż wynikałoby to z przepisów KP. W związku z tym powstawała wątpliwość czy należy, zgodnie z wykładnią celowościową wypłacić różnicę (tak J. Wratny: Komentarz do Kodeksu pracy, Warszawa 2001, s. 340), czy też pracodawca ma obowiązek wypłacić świadczenie w pełnej wysokości (A. Świątkowski: Komentarz do Kodeksu pracy, Kraków 2002, s. 403).

Odprawa pośmiertna w wypadku ubezpieczenia pracownika w zakładzie ubezpieczeniowym - stan prawny po 29.11.2002 r.

Aby rozwiać te wątpliwości na mocy ustawy z 26.7.2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 136, poz. 1146), która wchodzi w życie 29.11.2002 r. zmieniono ten zapis i określono jednoznacznie, że w takim przypadku pracodawca dopłaci jedynie różnicę do tej wysokości. Zgodnie z uzasadnieniem wnioskodawcy, jakim była Platforma Obywatelska, dzięki temu wytworzy się mechanizm motywujący pracodawców do ubezpieczania swoich pracowników na życie. Pracownicy na tym nic nie tracą (ich rodziny otrzymają tyle pieniędzy i w tym samym terminie co wg. dzisiejszych przepisów), a pracodawcy zyskują – będą mogli ewentualne odprawy rozłożyć na raty (składki ubezpieczeniowe) płatne zakładom ubezpieczeniowym, czyli będą mogli ubezpieczyć się od ryzyka finansowego wypłaty wysokiej odprawy. Zmiana jest korzystna szczególnie dla małych firm, którym przeważnie łatwiej jest ponieść comiesięczne niskie koszty składki ubezpieczeniowej niż jednorazowe, wysokie odprawy.

Ubezpieczenie osobowe

Odprawa pośmiertna nie może być jednak zaliczona na poczet odszkodowań wypłacanych na podstawie przepisów o ubezpieczeniach osobowych (w tym zwłaszcza ubezpieczeniach komunikacyjnych) (por. uchwała SN z 27.3.1981 r., III CZP 6/81, czy wyrok SN z 3.6.1980 r., II CR 148/80).

Procedura sądowa

Roszczenie o odprawę pośmiertną, przewidziane w art. 93 KP podlega – chociaż jest roszczeniem ze stosunku pracy – rozpoznaniu przez sąd powszechny w trybie art. 459–476 KPC (uchwała SN z 15.12.1975 r., I PZP 46/75).

W sprawie o odprawę pośmiertną o dopuszczalności kasacji decyduje z osobna wartość roszczenia każdego z powodów (postanowienie SN z 1.7.1998 r., I PKN 230/98).