Systemy czasu pracy - charakterystyka

Przeczytaj także: Równoważny system czasu pracy a urlop wypoczynkowy

Wprowadzając taki system czasu pracy, pracodawca powinien wziąć pod uwagę m.in. rodzaj chronionego obiektu, wyposażenie pracowników w broń palną. W przypadkach ochrony obiektów, w których pojawiają się klienci, np. urzędy, banki, praca w ochronie po 24 godziny na dobę nie jest wskazana, gdyż po kilkunastu godzinach pracy zmęczenie pracownika może znacznie obniżać skuteczność sprawowanej przez niego ochrony. Natomiast praca w systemie 24-godzinnym jest uzasadniona przy ochronie magazynów lub innych budynków, gdzie tylko sporadycznie pojawiają się osoby trzecie.

W tym systemie okres rozliczeniowy wynosi miesiąc, ale w szczególnie uzasadnionych przypadkach można go wydłużyć do 3 miesięcy, a przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych nawet do 4 miesięcy.

Odpoczynek po okresie pracy

Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi bezpośrednio po okresie pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy, odpoczynek dobowy równy co najmniej liczbie przepracowanych godzin (24 godziny pracy = 24 godziny odpoczynku). Natomiast odpoczynek tygodniowy powinien wynosić po pracy na 24-godzinnej zmianie nieprzerwanie 48 godzin. W tym przypadku stosuje się bowiem analogiczną zasadę, jak przy systemie pozwalającym na wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 16 godzin, a więc 35 godzin odpoczynku tygodniowego pomniejsza się o mieszczący się w nim odpoczynek dobowy i dodaje się do niego 24 godziny, co daje w sumie 48 godzin odpoczynku (35 – 11 + 24 = 48).

Czas pracy w ruchu ciągłym

Praca w ruchu ciągłym może mieć miejsce tylko w dwóch sytuacjach:

• przy pracach, które ze względu na technologię produkcji nie mogą być wstrzymane,
• przy pracach, które nie mogą być wstrzymane ze względu na konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności (art. 138 KP).

Technologia produkcji

Decydujące znaczenie mają wymogi dotyczące procesu produkcyjnego, gdyż to od nich zależy dopuszczalność tego systemu. Uzasadnieniem dla pracy przez 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu musi być przyczyna technologiczna, a więc będą to prace np. przy piecach hutniczych, gdzie proces ich uruchamiania i wygaszania jest bardzo złożony. Nie uzasadnia pracy w ruchu ciągłym zwyczajna konieczność wykonywania pracy bez przerw. Na przykład pracownicy firm ochroniarskich czy stacji benzynowych nie mogą pracować w systemie pracy w ruchu ciągłym. O tym, czy praca ma charakter ciągły, nie decyduje zakres wykorzystania mocy produkcyjnych przedsiębiorstwa ani też możliwości produkcyjnych pracowników, ale fakt, że wykonywanie pracy przez 7 dni w tygodniu po 24 godziny na dobę jest niezbędne ze względu na zapewnienie prawidłowego procesu produkcyjnego oraz prawidłowej działalności urządzeń produkcyjnych (por. wyr. SN z 29.9.1975 r., I PRN 23/75, OSNCP z 1976 r., Nr 6, poz. 144).

Potrzeby ludności

Ponadto system pracy w ruchu ciągłym można wprowadzić w razie konieczności ciągłego zaspokajania potrzeb ludności, a więc np. w elektrowni, elektrociepłowni, wodociągach, gazowni, aptece, zakładzie gospodarki komunalnej, komunikacji miejskiej.

Organizacja pracy w ruchu ciągłym polega na przedłużeniu czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni. Ze względu na to, że okres rozliczeniowy wynosi 4 tygodnie, wydłużenie w całym okresie rozliczeniowym może nastąpić maksymalnie o 12 godzin (43 – 40 = 3 godziny, 3 godziny × 4 tygodnie = 12 godzin).

Wydłużenie tygodniowego wymiaru czasu pracy może nastąpić tylko w niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego (maksymalnie w 3 tygodniach, ponieważ w okresie rozliczeniowym występują maksymalnie 4 tygodnie, a przedłużone wymiary dobowego czasu pracy można wprowadzić tylko jednego dnia w niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego), a polegać ono powinno na wydłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy do maksymalnie 12 godzin na dobę. Możliwość takiego wydłużenia ma bowiem na celu umożliwienie przejścia ze zmiany na zmianę z jednoczesnym zapewnieniem pracownikowi prawa do odpoczynku tygodniowego.