Ochrona pracy kobiet

Przeczytaj także: Jakie prawa kobiet w pracy w okresie ciąży i macierzyństwa?

Prawa i obowiązki związane z udzielaniem i korzystaniem z urlopu wychowawczego od 1.1.2004 r. są uregulowane w Kodeksie pracy (art. 186–1865), natomiast szczegółowe warunki udzielania tego urlopu w rozporządzeniu MGPiPS z dnia 16.12.2003 r. (Dz.U. Nr 230, poz. 2291). Urlop wychowawczy jest szczególnym rodzajem urlopu bezpłatnego, w czasie którego pracownik nie świadczy pracy i nie otrzymuje od pracodawcy wynagrodzenia. W okresie tym następuje zawieszenie podstawowych praw i obowiązków stron wynikających ze stosunku pracy.

Nabycie prawa do urlopu wychowawczego

Z urlopu wychowawczego udzielanego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem może skorzystać pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 4 roku życia.

Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się nie tylko okres zatrudnienia u pracodawcy, u którego pracownik wystąpił o urlop wychowawczy, ale wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia – bez względu na sposób rozwiązania poprzedniego stosunku pracy oraz przerwy w zatrudnieniu.

Wliczeniu podlegają również okresy zaliczalne do stażu pracy na podstawie przepisów szczególnych – np. okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych (wyrok s. apel. w Białymstoku z 18.06.1998 r., sygn. akt III AUa 296/98, OSA 1999, Nr 5, poz. 28). Wliczeniu do stażu pracy podlega także okres urlopu macierzyńskiego, ponieważ jest on okresem zatrudnienia.

Natomiast wliczeniu do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia nie podlegają okresy świadczenia pracy poza stosunkiem pracy, na przykład na podstawie cywilnoprawnych umów zlecenia, umów o dzieło, a także prowadzenia działalności gospodarczej.

Przepisy nie wymagają, aby sześciomiesięczny okres zatrudnienia przypadał przed urodzeniem dziecka.

Przykład
Kobieta będąca w piątym miesiącu ciąży po raz pierwszy podjęła pracę w ramach stosunku pracy. Tak więc w dniu urodzenia dziecka i rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego miała dopiero czteromiesięczny okres zatrudnienia. Jednakże okres zatrudnienia razem z okresem urlopu macierzyńskiego dawał jej już ponad sześciomiesięczny staż pracy. Tak więc po upływie urlopu macierzyńskiego pracownica nabywa prawo do urlopu wychowawczego.

Przykład
Kobieta urodziła dziecko nie pozostając w stosunku pracy. Pierwszą pracę w ramach stosunku pracy podjęła dwa lata później. Po upływie 6 miesięcy zatrudnienia będzie mogła skorzystać z urlopu wychowawczego.

Z urlopu wychowawczego nie może skorzystać pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym. Jeżeli pracownica urodzi dziecko w okresie urlopu bezpłatnego, a pracodawca nie wyrazi zgody na przerwanie tego urlopu, to pracownica będzie mogła skorzystać z urlopu macierzyńskiego, a następnie wychowawczego dopiero po zakończeniu urlopu bezpłatnego – do dnia ukończenia przez dziecko 4 lat życia. Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się również do 6 miesięcznego okresu zatrudnienia, wymaganego do nabycia prawa do urlopu.

Zasady udzielania urlopu wychowawczego

Urlopu wychowawczego pracodawca udziela na pisemny wniosek pracownika. We wniosku pracownik wskazuje datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu wychowawczego oraz okres dotychczas wykorzystanego urlopu wychowawczego na dane dziecko. Od 1 stycznia 2004 r. wniosek o urlop pracownik składa na dwa tygodnie przed rozpoczęciem okresu, w którym zamierza korzystać z urlopu.

Jeżeli wniosek o udzielenie urlopu został przez pracownika złożony na 2 tygodnie przed terminem urlopu, pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w terminie przez niego wskazanym.

Jeżeli natomiast z wnioskiem o udzielenie urlopu pracownik wystąpił bez zachowania 2 tygodniowego terminu, pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi tego urlopu nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia przez niego wniosku. Ze względu na konieczność zapewnienia właściwej organizacji pracy, nie można nakładać na pracodawcę obowiązku udzielenia pracownikowi urlopu „z dnia na dzień”.