eGospodarka.pl
eGospodarka.pl poleca

eGospodarka.plPrawoPrawo gospodarcze › Wrogie przejęcie spółki akcyjnej: jak się chronić? Cz.5

Wrogie przejęcie spółki akcyjnej: jak się chronić? Cz.5

2017-01-23 00:40

Wrogie przejęcie spółki akcyjnej: jak się chronić? Cz.5

Jak chronić spółkę przed wrogim przejęciem? © dragonstock - Fotolia.com

Akcja, jako prawo o charakterze majątkowym, może być przedmiotem rozporządzeń. Zbywalność akcji to jedna z najważniejszych cech spółki akcyjnej jako spółki kapitałowej oraz podstawowy sposób wyjścia akcjonariusza ze spółki. Dopuszczalne jest jednak wprowadzenie pewnych ograniczeń zbywalności akcji, co może okazać się szczególnie przydatne w kontekście obrony spółki przed wrogim przejęciem.

Przeczytaj także: Wrogie przejęcie spółki akcyjnej: jak się chronić? Cz.4

Celem ich wprowadzania jest – podobnie jak przy działaniach mających zmniejszyć liczbę akcji dostępnych w obrocie - zmniejszenie płynności akcji. Dzięki zastosowaniu odpowiednich zabiegów, nawet w sytuacji, gdy akcjonariat jest znacznie rozproszony i skłonny zaakceptować warunki wezwania, zbycie akcji może okazać się bezskuteczne względem spółki lub przynajmniej nieopłacalne dla zbywającego akcjonariusza.

Należy rozróżnić trzy rodzaje ograniczeń rozporządzania akcjami. Po pierwsze, na uwagę zasługują ograniczenia statutowe. Od nich należy odróżnić ograniczenia wynikające z pozastatutowych umów akcjonariuszy. Trzecią kategorią są zaś ograniczenia ustawowe, które mają za zadanie ochronę bezpieczeństwa obrotu – ich przykładem może być choćby zakaz rozporządzania akcją przed wpisem spółki do rejestru. Z punktu widzenia obrony spółki przed wrogim przejęciem, na największą uwagę zasługują dwa pierwsze rodzaje ograniczeń.

Statutowe ograniczenia rozporządzalności


Na wstępie należy podkreślić, że rozporządzenie jest pojęciem szerszym od zbycia. Na rozporządzenie akcją składa się jej zbycie – rozumiane jako przeniesienie własności - oraz inne rozporządzenia – np. zastawienie, ustanowienie prawa użytkowania, wydzierżawienie. Zbycie akcji polega na przeniesieniu praw z akcji przez akcjonariusza na rzecz osoby trzeciej, która staje się podmiotem praw inkorporowanych w akcji.

Możliwość wprowadzenia do statutu spółki ograniczeń rozporządzeń akcji stanowi wyjątek od zasady zbywalności. Ograniczenia takie mogą dotyczyć wyłącznie akcji imiennych. Co istotne, mogą one obowiązywać bezterminowo – nie uniemożliwiają bowiem całkowicie rozporządzania akcjami. Przy wprowadzaniu omawianych regulacji do statutu konieczne jest zachowanie ostrożności. Zbyt surowe warunki rozporządzania akcjami mogą zostać uznane za sprzeczne z naturą spółki akcyjnej i dobrymi obyczajami.

Statutowe ograniczenie rozporządzalności akcjami musi być wyraźne – w przeciwnym razie będzie bezskuteczne wobec spółki. Niemożliwe jest więc ustanowienie takiego ograniczenia ad hoc na walnym zgromadzeniu. Nawet jeżeli uchwała walnego zgromadzenia wprowadzałaby odpowiednią zmianę statutu, zmiana ta będzie skuteczna dopiero od chwili jej rejestracji. Ze względu na treść bezwzględnie obowiązującego art. 337 § 1 k.s.h., który stanowi, że akcje są zbywalne, niemożliwe jest ani czasowe, ani absolutne wyłączenie zbywalności akcji spółki. Konsekwencją zawarcia w statucie odmiennych rozwiązań jest ich nieważność.

Co istotne, możliwość wprowadzenia wspomnianego ograniczenia zbywalności, dotyczy tylko akcji imiennych. Niemożliwe jest statutowe ograniczenie rozporządzalności akcjami na okaziciela, co znacząco zmniejsza zakres zastosowania omawianego środka obrony - spółki publiczne uczestniczące w obrocie giełdowym nie będą mogły z niego skorzystać, ponieważ do obrotu giełdowego wprowadza się tylko akcje na okaziciela, których zbywalność nie podlega żadnym ograniczeniom.

Ograniczenia rozporządzalności akcjami mogą mieć dwojaki charakter: rozporządzenie akcjami może być uzależnione od zgody spółki albo ograniczone w inny sposób.

fot. dragonstock - Fotolia.com

Jak chronić spółkę przed wrogim przejęciem?

Dopuszczalne jest wprowadzenie ograniczeń zbywalności akcji.


Konieczność uzyskania zgody spółki


Kodeksowy sposób ograniczenia rozporządzalności polega na wprowadzeniu do statutu spółki postanowień nakładających obowiązek udzielenia zgody przez spółkę na zbycie akcji. Należy podkreślić, że omawiane ograniczenie dotyczy wyłącznie zbycia akcji – co za tym idzie, nie obejmuje swym zakresem obciążania akcji ograniczonymi prawami rzeczowymi (zastawem, użytkowaniem). Co do zasady zgoda udzielana jest przez zarząd. Statut może jednak wprowadzić inne postanowienia i przenieść tę kompetencję na inny organ spółki, np. radę nadzorczą czy walne zgromadzenie albo nawet na konkretnego akcjonariusza, przyznając mu uprawnienia osobiste w tym zakresie. Zgoda powinna być udzielona w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Gdy zgody udziela organ spółki, konieczne jest uprzednie podjęcie uchwały w tym przedmiocie. Jednak samo podjęcie stosownej uchwały wcale nie jest równoznaczne z wyrażeniem zgody lub jej brakiem – ewentualna zgoda skuteczna jest dopiero od chwili, gdy zostanie ona zakomunikowana adresatowi (nabywcy lub zbywcy) w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jej treścią.

Przydatne linki:
Kodeks spółek handlowych


W sytuacji gdy spółka nie udzieli zgody na zbycie akcji, jest ona zobowiązana do wskazania innego nabywcy. W przeciwnym wypadku, akcjonariusz byłby „więźniem” spółki, co byłoby sprzeczne nie tylko z naturą spółki akcyjnej, ale również z zakazem wyłączenia zbywalności akcji. Statut powinien dokładnie określać termin wskazania nabywcy, cenę albo sposób jej ustalenia albo termin zapłaty.

W sytuacji, o której mowa, dopuszczalne jest wskazanie samej spółki jako nabywcy akcji, jednak konieczne jest spełnienie przesłanek uzasadniających i dopuszczających nabycie akcji własnych przez spółkę – co swoją drogą, byłoby niezwykle korzystne z punktu widzenia obrony przed wrogim przejęciem (o wykorzystaniu instytucji nabycia akcji własnych przez spółkę była mowa w artykule …).

Statut powinien dokładnie określać termin na wskazanie nabywcy, jednak nie może być on dłuższy niż dwa miesiące od dnia zgłoszenia spółce zamiaru przeniesienia akcji. Gdy spółka nie wskaże nabywcy po upływie odpowiedniego terminu, akcjonariusz staje się wolny. To samo dotyczy sytuacji, gdy spółka co prawda wskazała nabywcę, jednak nie zdecydował się on na nabycie akcji.

Natomiast sytuacja, w której akcjonariusz zdecyduje się zbyć akcje bez uzyskania wymaganej zgody, spowoduje bezskuteczność takiej czynności. Należy podkreślić, że czynność wówczas jest ważna, a mamy tylko do czynienia z jej bezskutecznością zawieszoną. Zbycie jest bezskuteczne zarówno wobec spółki, jak i w stosunkach między stronami. Czynność taka może zostać następczo konwalidowana – po uzyskaniu zgody spółki.

Inne ograniczenia rozporządzalności


Statut może ograniczać sposoby rozporządzalności akcjami również na inne sposoby. Jednym z nich jest sformułowanie szczególnych kryteriów przedmiotowych lub podmiotowych, które winien spełniać nabywca. Mogą być one sformułowane pozytywnie albo negatywnie. Pozytywne powinny wskazywać cechy potencjalnego nabywcy – np. posiadanie określonych kwalifikacji zawodowych, obywatelstwa, środków finansowych, przynależność do pewnej grupy osób. Warunkiem, który często stawia się potencjalnym akcjonariuszom, jest nieprowadzenie działalności konkurencyjnej wobec spółki. Trudności dostarcza jednak zastosowanie powyższego do spółek publicznych, nawet jeśli ograniczenia dotyczyłyby tylko akcji imiennych, niedopuszczonych do publicznego obrotu. Możliwe jest to natomiast w spółkach rodzinnych, czy ściśle wyspecjalizowanych. Negatywny sposób sformułowania kryteriów wyklucza możliwość nabycia akcji przez osoby legitymujące się danymi cechami. Bardzo korzystne z punktu widzenia obrony spółki przed wrogim przejęciem, mogłoby się okazać zastrzeżenie, że nabywcą akcji nie może być podmiot, który w wyniku planowanego nabycia akcji osiągnie lub przekroczy pułap głosów na walnym zgromadzeniu, czy prowadzi działalność konkurencyjną wobec spółki.

Należy pamiętać, że wszelkie kryteria podlegają ocenie przez pryzmat natury spółki akcyjnej i dobrych obyczajów. Muszą być też zgodne z zasadami współżycia społecznego oraz zasadami uczciwości kupieckiej. Nie mogą być dyskryminujące ani wobec określonych grup podmiotów, ani wobec określonych grup społecznych, czy gospodarczych. Muszą też stanowić odzwierciedlenie statutowych celów spółki oraz przedmiotu jej działalności – powinny być racjonalnie uzasadnione.

Ograniczenia nie mogą też doprowadzać do tego, że w praktyce obrót akcjami stanie się niemożliwy, np. poprzez silne zawężenie kręgu akcjonariuszy. Sankcja za naruszenie tych wymogów jest surowa - nieważność postanowień statutu sprzecznych ze wspomnianymi zasadami.

Rozporządzenie akcjami z naruszeniem omawianego typu ograniczeń, skutkuje bezskutecznością względem spółki. Wywołuje więc ono takie same skutki, jak opisane wyżej rozporządzenie akcjami bez wymaganej zgody określonego podmiotu. Różnicą między naruszeniem tych dwu typów ograniczeń jest to, że w tym przypadku konwalidacja wadliwej czynności prawnej jest niemożliwa - co jest korzystne z perspektywy obrony spółki przed atakującym, jak również to, że władze spółki są zwolnione z obowiązku poszukiwania alternatywnego nabywcy akcji.

Przeczytaj także

Skomentuj artykuł Opcja dostępna dla zalogowanych użytkowników - ZALOGUJ SIĘ / ZAREJESTRUJ SIĘ

Komentarze (0)

DODAJ SWÓJ KOMENTARZ

Eksperci egospodarka.pl

1 1 1

Wpisz nazwę miasta, dla którego chcesz znaleźć jednostkę ZUS.

Wzory dokumentów

Bezpłatne wzory dokumentów i formularzy.
Wyszukaj i pobierz za darmo: