Urlop macierzyński i rodzicielski w pigułce

Przeczytaj także: Dzień Ojca na urlopie macierzyńskim. To jest trendy

Obowiązujące przepisy prawa pracy przewidują szereg dodatkowych uprawnień związanych z rodzicielstwem chodzi tu m.in. o zakaz zatrudniania ciężarnej w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej, czy niemożność wypowiedzenia i rozwiązania jej umowy o pracę. Dodatkowe prawa mamy zyskują również po narodzinach dziecka. Przyjrzyjmy się, jak obecnie kształtują się kwestie związane z urlopem macierzyńskim.

Obowiązujące przepisy stanowią, że kobiecie przysługuje 20 tygodni (140 dni) urlopu macierzyńskiego, po którym może spędzić w domu kolejne 32 tygodnie, o ile zdecyduje się na urlop rodzicielski. Tak jest w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie. W przypadku bliźniaków okres urlopu macierzyńskiego wydłuża się do 31 tygodni, przy trojaczkach - 33 tygodnie. Obowiązujące prawo zezwala również, aby przez pewien czas opiekę na dzieckiem sprawował jego ojciec.

Co istotne, część urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego może przypadać na okres przed porodem, nie może to być jednak więcej niż 6 tygodni. W takiej sytuacji po narodzinach dziecka kobiecie przysługuje urlop i zasiłek macierzyński niewykorzystany przed porodem, aż do wykorzystania przysługującego jej pełnego wymiaru urlopu i zasiłku macierzyńskiego.

- Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka wynosi 20 tygodni (140 dni) - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie. Może go w całości wykorzystać kobieta lub po 14 tygodniach wrócić do pracy i wówczas urlop może kontynuować ojciec dziecka – mówi Iwona Kowalska regionalny rzecznik prasowy ZUS na Dolnym Śląsku.

Zasiłek macierzyński przysługuje zarówno kobiecie zatrudnionej na umowę o pracę jak i tej, która ma umowę na czas określony, jeśli umowa ta została przedłużona do dnia porodu. Zasiłek macierzyński przysługuje kobiecie również wtedy, gdy urodzi dziecko już po ustaniu ubezpieczenia chorobowego (zatrudnienia), jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości zakładu lub jego likwidacji albo z naruszeniem przepisów prawa, jeżeli zostało to stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu.

Tata w domu z dzieckiem

Mężczyznom od tego roku przysługuje urlop ojcowski w dłuższym wymiarze. Urlop ojcowski to 14-dniowe świadczenie, przysługujące każdemu pracownikowi i niezależne od świadczeń, z których korzysta matka. Urlop ten ojciec musi wykorzystać do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. Urlop ten od 01.01.2016 r. może zostać wykorzystany w dwóch 7 dniowych częściach. Oprócz urlopu ojcowskiego ojciec dziecka może przejąć część urlopu od matki dziecka. Kobieta musi wykorzystać minimum 14 tygodni z podstawowego urlopu macierzyńskiego przypadające po porodzie, pozostałe 6 tygodni może przekazać ojcu dziecka. Wniosek o rezygnację z urlopu macierzyńskiego kobieta powinna złożyć najpóźniej 14 dni przed planowanym powrotem do pracy. Musi do niego dołączyć zaświadczenie od pracodawcy ojca dziecka, że złożył on wniosek o przejęcie urlopu.

- Natomiast urlop rodzicielski (jak do tej pory) oboje rodzice mogą wykorzystać wspólnie lub podzielić między siebie - wyjaśnia Iwona Kowalska.

Z urlopu rodzicielskiego rodzice mogą skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, jednorazowo z całego wymiaru tego urlopu lub podzielić go maksymalnie na 4 części. Przy czym co do zasady, każda z części powinna przypadać po poprzedniej.

Nowością od 01-01-2016 r jest to, że urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu. Liczba wykorzystanych w tym trybie części urlopu pomniejsza liczbę części przysługującego urlopu wychowawczego. Rodzice mogą wykorzystać taka część w dogodnym dla nich czasie. Mają na to czas do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat.

Mama (tata) wraca do pracy

Rodzic korzystający z urlopu rodzicielskiego może go łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udzielił urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku, wysokość zasiłku macierzyńskiego ulega pomniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracuje w czasie korzystania z urlopu rodzicielskiego.

Zasada ta dotyczy wyłącznie pracowników i nie ma zastosowania do ubezpieczonych niebędących pracownikami. W przypadku łączenia korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części.

Wysokość zasiłku

Wysokość procentowa świadczeń podczas urlopu macierzyńskiego jest uzależniona od trybu złożenia wniosku o urlopy związane z rodzicielstwem. Jeśli początkowo kobieta zdecyduje się wykorzystać tylko podstawowe 20 tygodni urlopu - otrzyma 100 procent wynagrodzenia. Jeśli po tym czasie zdecyduje się także na urlop rodzicielski, będzie w trakcie jego trwania otrzymywać przez pierwsze 6 tygodni 100 procent a za pozostały okres 60 procent wynagrodzenia. Inaczej to wygląda, jeśli od razu zdecyduje się na urlop macierzyński i urlop rodzicielski w pełnym wymiarze.

W takim przypadku od początku do końca jego trwania, czyli przez całe 52 tygodnie, będzie dostawała 80 procent swojego wynagrodzenia pod warunkiem, że wniosek o urlop podstawowy i rodzicielski w pełnym wymiarze zostanie złożony w terminie 21 dni od dnia porodu.

Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego

Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym kobieta urodziła dziecko. Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przysługującego pracownikowi przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne.

Od stycznia 2016 została wprowadzona istotna zmiana - rodzice, którzy pobierają zasiłek macierzyński w miesięcznej wysokości netto niższej niż 1000 zł będą mieli dopłacony zasiłek do wysokości 1000 zł tj. do wysokości świadczenia rodzicielskiego.