Kara umowna: jak ją wpisać do umowy?

Przeczytaj także: Kara umowna za odstąpienie od umowy – dopuszczalna?

Po pierwsze i najważniejsze – musimy pamiętać, że karę umowną możemy zastrzec jedynie na wypadek niewykonania przez dłużnika zobowiązania niepieniężnego. Jeśli kara umowna zostanie zastrzeżona na np. wypadek nieterminowej zapłaty – zastrzeżenie to jest nieważne (w skrajnych przypadkach mogłoby się okazać, że nieważna jest nawet cała umowa). Pojawiają się czasem poglądy, iż zamiast postrzegać takie klauzule za nieważne należałoby uznać, że chodzi w nich po prostu o obowiązek zapłaty odsetek, które zostały jednak mylnie nazwane w treści umowy (np. – „w razie opóźnienia w zapłacie, dłużnik zapłaci 0,1% wartości zamówienia za każdy dzień opóźnienia”). Pogląd jest z pewnością ciekawy, ale i kontrowersyjny. W razie jego przyjęcia należy zawsze pamiętać, że takie zastrzeżenia należałoby interpretować także przez pryzmat maksymalnych odsetek za opóźnienie oraz maksymalnych odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych.

Po drugie, należy pamiętać o szczegółowym i precyzyjnym oznaczeniu konkretnego obowiązku, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie będzie stanowiło przyczynek do naliczania kar umownych. Z pewnością pozwoli to uniknąć sporów w przyszłości.

Po trzecie, należy wskazać wysokość kary umownej w ten sposób, aby nie pojawiały się wątpliwości co do metodologii jej naliczania. Może to być albo sztywno ustalona wysokość (np. 10% wartości wynagrodzenia wykonawcy w przypadku odstąpienia od umowy przez zamawiającego), albo relacja do czasu trwania naruszenia umowy (np. 0,1% za każdy dzień opóźnienia w usuwaniu wad). Co istotne – wartość kary musi być wyrażona w pieniądzu.

Po czwarte, można łączyć kary umowne, ale zastrzeżone za różne przejawy niewykonania zobowiązania (np. za opóźnienie i za odstąpienie od umowy).

Po piąte, powinniśmy precyzyjnie ustalić, czy kara umowna jest zastrzeżona za każde niewykonanie lub nienależyte wykonania danego obowiązku umownego, czy tylko za zawinione działania lub zaniechania dłużnika. Jeśli tego nie określimy w treści umowy, dłużnik będzie zwolniony z obowiązku zapłaty kary umownej, jeżeli wykaże, że przyczyną niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania uzasadniające naliczanie kary umownej są okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.