Trwałość projektu unijnego w perspektywie budżetowej 2014-2020

Przeczytaj także: Podwykonawstwo w Horyzoncie 2020

Zachowanie trwałości stanowi niezwykle istotny element każdego projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. Do niedawna zagadnienie to regulowane było Rozporządzeniem Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającym przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. Na tle tego rozporządzenia wypracowano rozumienie poszczególnych pojęć związanych ze znaczeniem trwałości projektu. Cenne wskazówki co do tego, jak rozumieć użyte tam pojęcia, można odnaleźć w publikacji przygotowanej przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego pod tytułem „Zagadnienie zachowania trwałości projektu współfinansowanego z funduszy europejskich”.

Obecnie jednak wskazane powyżej rozporządzenie zostało uchylone i zastąpione Rozporządzeniem Parlamentu i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającym wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiającym przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, oraz uchylającym rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (dalej: Rozporządzenie).

W oparciu o to Rozporządzenie Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowało dokument zatytułowany „Wytyczne w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2014-2020” (dalej: Wytyczne) , w którym zawarto kilka wskazówek co do interpretacji pojęcia trwałości na gruncie Rozporządzenia. Biorąc pod uwagę wagę zagadnienia, w niniejszym artykule postaramy się zatem przybliżyć pojęcie trwałości projektu na gruncie obecnie obowiązującego Rozporządzenia.

Podstawa prawna

Analizę przepisów regulujących trwałość operacji rozpocznijmy od przywołania art. 71 ust. 1 Rozporządzenia. Przepis ten stanowi, że „w przypadku operacji obejmującej inwestycje w infrastrukturę lub inwestycje produkcyjne dokonuje się zwrotu wkładu z EFSI, jeżeli w okresie pięciu lat od płatności końcowej na rzecz beneficjenta lub w okresie ustalonym zgodnie z zasadami pomocy państwa, tam gdzie ma to zastosowanie, zajdzie którakolwiek z poniższych okoliczności:

• zaprzestanie działalności produkcyjnej lub przeniesienie jej poza obszar objęty programem;
• zmiana własności elementu infrastruktury, która daje przedsiębiorstwu lub podmiotowi publicznemu nienależne korzyści;
• istotna zmiana wpływająca na charakter operacji, jej cele lub warunki wdrażania, która mogłaby doprowadzić do naruszenia jej pierwotnych celów”.

Zasada trwałości

Na wstępie wyjaśnijmy, że trwałość odnosi się do operacji obejmującej inwestycję w infrastrukturę lub inwestycji produkcyjnych. Konkretna inwestycja w infrastrukturę lub produkcję powinna wywrzeć trwały efekt, istniejący przez pewien z góry założony okres czasu. Zgodnie z Rozporządzeniem, trwałość takiego projektu powinna być zachowana przez okres 5 lat. W przypadku beneficjentów należących do kategorii mikro, małych i średnich przedsiębiorców (dalej: MŚP) okres ten został skrócony i wynosi 3 lata. Ten 5-letni lub 3-letni okres, w jakim należy utrzymać trwałość operacji, co do zasady liczony jest od daty płatności końcowej wykonanej na rzecz beneficjenta. Wyjątkowo jednak, gdy z przepisów regulujących udzielanie pomocy publicznej wynikałyby bardziej restrykcyjne terminy, obowiązywał będzie ten bardziej restrykcyjny termin. Jak wyjaśniono w Wytycznych, za datę płatności końcowej uznaje się: „a) w przypadku, gdy w ramach rozliczenia wniosku o płatność końcową beneficjentowi przekazywane są środki – datę dokonania przelewu na rachunek bankowy beneficjenta, b) w pozostałych przypadkach – datę zatwierdzenia wniosku o płatność końcową” .

Jak wynika z art. 71 ust. 1 Rozporządzenia, do złamania zasady trwałości może dojść, gdy w okresie trwałości zaistnieje jeden z trzech przypadków opisanych w tym przepisie.

Pierwszy z nich ma miejsce, gdy nastąpi zaprzestanie działalności produkcyjnej lub przeniesienie jej poza obszar objęty programem. Może się jednak zdarzyć, że pomimo tego, że nastąpi zaprzestanie działalności produkcyjnej, nie dojdzie jednak do złamania zasady trwałości. Stanie się tak w sytuacji, gdy beneficjent zaprzestanie działalności produkcyjnej z powodu ogłoszenia upadłości. Przy tym upadłość nie może mieć charakteru tzw. oszukańczego bankructwa. W przypadku zaprzestania działalności produkcyjnej przez beneficjenta właściwe instytucje powinny każdorazowo zbadać, czy nie nastąpiło to z powodu upadłości, a jeśli tak, to czy upadłość ta nie nosiła znamion oszukańczego bankructwa. Gdy instytucje te nabiorą podejrzeń, że bankructwo mogło mieć charakter oszukańczy, zobowiązane są do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, zgodnie z art. 304 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego. W tym miejscu przypomnijmy, że przesłanki ogłoszenia upadłości określone są w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze. Zgodnie z art. 10 tej ustawy, upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnika uważa się zaś za niewypłacalnego w sytuacji, gdy nie wykonuje on swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

Po drugie, do złamania trwałości może dojść w sytuacji, gdy nastąpi zmiana własności elementu infrastruktury, która daje przedsiębiorstwu lub podmiotowi publicznemu nienależne korzyści. Zmiana własności elementu infrastruktury rozumiana jest jako rozporządzenie prawem własności do tej infrastruktury.

Po trzecie, do złamania trwałości może dojść w sytuacji, gdy nastąpi istotna zmiana wpływająca na charakter operacji, jej cele lub warunki wdrażania, która mogłaby doprowadzić do naruszenia jej pierwotnych celów.