Europejski Nakaz Zapłaty, czyli transgraniczne dochodzenie roszczeń

Przeczytaj także: Egzekucja długów: jak uzyskać europejski nakaz zapłaty?

Rozporządzenie wspomina o dwóch podstawowych motywach uzasadniających wprowadzenie ENZ. Po pierwsze uznano, że postępowanie w transgranicznych sprawach, które dotyczą bezspornych roszczeń pieniężnych, powinno być uproszczone, szybsze oraz nie powinno generować znacznych kosztów po stronie wierzyciela. Po drugie, przekazanie ENZ z jednego państwa członkowskiego do drugiego powinno być, przy spełnieniu minimalnych przesłanek, swobodne. Tym samym nie będzie konieczne wszczynanie odrębnego postępowania w państwie odbierającym ENZ. Na podstawie nakazu może być prowadzone postępowanie egzekucyjne w innych państwach członkowskich UE.

Postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty obejmuje transgraniczne sprawy cywilne i handlowe, bez względu na rodzaj sądu lub trybunału (art. 2 ust. 1 rozp. 1896/2006). Nie znajduje jednak zastosowania do spraw:

• celnych, skarbowych lub administracyjnych;
• dotyczących odpowiedzialności państwa za zaniechania i działania przy wykonywaniu władzy publicznej;
• majątkowych pochodzących ze stosunków małżeńskich, testamentów;
• postępowania likwidacyjnego osób prawnych, upadłości, postepowań pojednawczych;
• zabezpieczenia społecznego;
• roszczeń z zobowiązań pozaumownych (z wyjątkiem takich, które są przedmiotem umowy lub doszło do uznania długu lub są długami oznaczonymi, które wynikają ze współwłasności mienia).

Postępowania o wydanie nakazu zapłaty w krajach UE różnią się od siebie, jednak ich podstawowe ramy opierają się na kilku wspólnych elementach. Po pierwsze, postępowanie ma charakter niejawny, co oznacza że nie jest konieczne przesłuchanie dłużnika. Sąd wydając orzeczenie wzywa dłużnika do zapłaty zobowiązania w określonym terminie lub wniesienia sprzeciwu. Jeżeli dłużnik nie wykaże „zainteresowania” to nakaz zapłaty staje się prawomocny. Jeżeli zostanie wniesiony sprzeciw, wtedy sprawa zostaje przekazana do postępowania zwykłego. Po drugie, postępowanie ma charakter dodatkowy. Zatem wierzyciel nie traci możliwości skorzystania z innych postępowań zmierzających do wyegzekwowania należności od dłużnika, które prawo krajowe przewiduje. Po trzecie, europejskie postępowanie nakazowe jest jednoinstancyjne – przepisy nie przewidują odwołania od odrzuconego pozwu.

Zgodnie jednak z rozporządzeniem, odrzucenie pozwu nie skutkuje brakiem sposobności dochodzenia roszczenia w nowym pozwie lub w innym, dostępnym w ramach przepisów krajowych rodzaju postępowania. Po czwarte, cechą działań organów UE jest standaryzacja porządku prawnego (i nie tylko). Postępowanie o wydanie europejskiego nakazu zapłaty opiera się na wykorzystaniu formularzy, co jednak formalizuje postępowanie oraz zwiększa obowiązki stron procesu. Po piąte, wnoszenie pozwu, badanie pozwu oraz wnoszenie sprzeciwu odbywa się drogą elektroniczną, zatem możliwe jest wykorzystanie dostępnych technik informatycznych.

W kontekście przytoczonych argumentów, wydaje się, że najważniejszą zaletą wyboru takiego rodzaju postępowania dla dochodzenia transgranicznych roszczeń w sprawach cywilnych i handlowych jest rezygnacja z przeprowadzenia w państwie odbierającym ENZ postępowania o stwierdzenie wykonalności (exequator). W skrócie oznacza to, że europejski nakaz zapłaty jest traktowany w taki sam sposób, jak orzeczenie wydane w państwie wykonującym.