Odszkodowanie za wywłaszczenie w świetle prawa

Przeczytaj także: Wywłaszczenie nieruchomości - jak przebiega procedura?

Wywłaszczenie – kiedy poprawne, a kiedy bezprawne?

Najczęstszym powodem wywłaszczeń są inwestycje drogowe, ale i kolejowe oraz te związane z budową lotnisk czy stadionów. Wszystkie są celami publicznymi, które jako jedyne stanowią przesłankę do wywłaszczenia – czyli przeniesienia własności nieruchomości z osoby prywatnej na rzecz jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa. Regulacje prawne w tym zakresie (ustawa o gospodarce nieruchomościami lub tzw. specustawy, z naciskiem na tę z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i przeprowadzania inwestycji w zakresie dróg publicznych) z jednej strony gwarantują poszanowanie prawa właściciela, z drugiej – umożliwiają realizację tego typu inwestycji. Właściwa procedura wywłaszczeniowa, gwarancja odszkodowania oraz zwrotu nieruchomości w przypadku niewykorzystania jej na wskazany cel stoją na straży interesów wywłaszczanego. A te bywają czasem naruszane. Jak stwierdza prawnik z wrocławskiej Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów CWW S. Cetera, M. Węgrzyn-Wysocka i Wspólnicy: - Wywłaszczenie nieruchomości, która nie jest niezbędna do realizacji danego celu (np. znacznie większa działka) lub wykorzystanie wywłaszczonej nieruchomości niezgodnie z celem publicznym przez chociażby sprzedanie jej komercyjnemu podmiotowi to najczęstsze przypadki nadużyć w tym zakresie.

Inwestycje publiczne – proces wywłaszczenia

Proces wywłaszczenia przebiega w formie postępowania administracyjnego, finalizowanego wydaniem decyzji o wywłaszczeniu, a w przypadku inwestycji drogowych – decyzją o realizacji inwestycji celu publicznego. Powinna ona zawierać: wymagania dotyczące powiązania drogi z innymi drogami publicznymi (ze wskazaniem ich kategorii, określenie linii rozgraniczających teren), warunki wynikłe z potrzeb ochrony środowiska, zabytków i dóbr kultury, wymagania dotyczące ochrony uzasadnionych interesów osób trzecich, zatwierdzenie podziału nieruchomości i odpowiednie jej oznaczenie, a także zatwierdzenie projektu budowlanego. - Jednak sam fakt wydania decyzji nie powoduje jeszcze wywłaszczenia. Następuje ono dopiero z chwilą jej uprawomocnienia. Od tego momentu istnieją podstawy do dokonania stosownych zmian zarówno w księgach wieczystych, jak też w ewidencji gruntów – zaznacza prawnik wrocławskiej kancelarii. Wyjątkiem jest nadanie decyzji tzw. rygoru natychmiastowej wykonalności. Wówczas mimo braku ostatecznej decyzji można już realizować jej postanowienia. Niemniej jednak nieruchomość stanie się własnością Skarbu Państwa lub odpowiednich jednostek terytorialnych dopiero, gdy decyzja będzie ostateczna.

Wywłaszczający – co musi, a czego nie powinien?

Wywłaszczenie za odszkodowaniem dokonywane jest zawsze przez organ wydający właściwą decyzję. W przypadku wywłaszczeń na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami organem tym jest starosta, a dokumentem do tego uprawniającym – wspomniana już decyzja o wywłaszczeniu. Jej wydanie poprzedzają jednak rokowania i rozprawa administracyjna służące ustaleniu przez strony, czy istnieje możliwość porozumienia co do warunków wywłaszczenia i odszkodowania. Dopiero niepowodzenie rokowań powoduje uruchomienie procedury administracyjnej wywłaszczenia.